Türk Dünyası Tarih Kavramları

Tarih Kavramları

Alemdar: Sancak ve bayrakları taşımakla görevli kişi.

Amil: Eyaletlerin vergisini toplamakla görevli kişi.

Atabey: Selçuklularda, hükümdarın erkek çocuklarının eğitimleri ve yetişmelerinden sorumlu tecrübeli devlet adamı.

Bimaristan: Karahanlılarda hastaneye verilen ad.

Darüşşifa: Hastane olarak kullanılan mimari yapı.

Divan-ı Arz: Askerlik işlerine bakan divan.

Divan-ı İnşa (Tuğra): Hükümdarın ve devletin yazışmalarını yapan divan.

Divan-ı İstifa: Mali işlerden sorumlu olan divan.

Divan-ı İşraf: İdari ve mali işlere bakan divan.

Divan-ı Mezalim: Selçuklularda sultanın başkanlığında toplanan yüksek mahkeme.

Divan-ı Saltanat: Selçuklulardan önemli devlet meselelerinin görüşüldüğü kurul.

Emir-i Candar: Saray muhafızlarının başı.

Emir-i Dad: Örfi davalara bakan yargıçların bağlı bulunduğu en üst görevli.

Emir’il Ümera: Türk-İslam devletlerinde ordu komutanı.

Gulamhane: Savaş esirleri arasından seçilenlerin ve halktan toplanan küçük yaştaki çocukların asker olarak yetiştirildikleri yere verilen isim.

Hacibül Hüccab: Türkiye Selçuklularında sarayda sultandan sonra en çok sözü geçen ve haciblerin başı olan yönetici.

İmaret: Yoksullara ve öğrencilere yiyecek dağıtmak için kurulan hayır kurumları.

Kadı-i Leşker: Selçuklularda askeri davalara bakan kadılara verilen isim.

Kad’il Kudat: Kadıların bağlı bulunduğu en üst yönetici, İslam hukukunun uygulayıcısı.

Konar-Göçerler: Orta Asya’dan Anadolu’ya gelip, yarı göçebe yaşam tarzlarını sürdüren Türklere verilen isim.

Kümbet: Önemli kimseler için yapılan anıt mezar.

Lonca: Dini ve ekonomik özellikler taşıyan, esnaflar arasında kurulan dayanışma teşkilatı.

Melik: Selçuklularda erkek hanedan mensuplarına verilen isim.

Meliküssevahil: Türkiye Selçuklularında donanma komutanı (Reis’ül Bahr).

Muhassıl: Türkiye Selçuklularında mali işleri yürüten görevli.

Muhtesip: Pazarlarda fiyatların denetlenmesini yapan ve malların kalitesini kontrol eden görevli.

Müstevfi: Devletin gelir-gider hesaplarına bakan divanın (Divan-ı İstifa) başkanı.

Naib: Tolunoğulları ve Ihşidlerde hükümdarın başkentte olmadığı veya hükümdarın çocukluğu sırasında devlet yönetimini üstlenen görevli.

Nezir: Türk-İslam devletlerinde hükümdardan sonra gelen ve hükümdara vekillik yapan üst düzey yönetici.

Pervaneci: Arazi defterlerinde tutulan has ve iktaların düzenlenmesinden sorumlu yönetici.

Ribat: Karahanlılardan önceleri askeri daha sonra ticari amaçlı yapılan mimari yapı, kervansaray.

Sipahiler (Dirlik Askerleri): İkta topraklarında yetiştirilen ve Türklerden oluşan askerler.

Subaşı: Bulunduğu bölgenin güvenliğinden ve yönetiminden sorumlu askeri yönetici, komutan.

Şıhne: Şehirlerdeki ticari hayatı kontrol eden, pazarlardaki vergiyi toplayan görevli.

Tuğrai (Münşi): Hükümdarın nişan ve tuğrasını çeken kimselere verilen isim.

Uc Beyi: Türk-İslam devletlerinde sınır bölgelerindeki komutanlara veya idarecilere verilen isim.

Ulak: Vilayetlerdeki posta teşkilatında görevli olan memur, haberci.