HESAP PLANI AÇIKLAMALARI
1. DÖNEN VARLIKLAR
Bu ana hesap grubu; nakit olarak elde ve bankada tutulan varlıklar
ile normal koşullarda en fazla bir yıl veya işletmenin normal faaliyet dönemi
içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülen varlık unsurlarını kapsar.
Dönen Varlıklar; hazır değerler menkul kıymetler, ticari alacaklar,
diğer kısa vadeli alacaklar, stoklar, gelecek döneme ait giderler ve gelir
tahakkukları ile diğer dönen varlıklar şeklinde bölümlenir.
10. HAZIR DEĞERLER
Bu grup, nakit olarak elde veya bankada bulunan varlıklar ile
istenildiği zaman değer kaybına uğramadan paraya çevirme imkânı bulunan
varlıkları (Menkul kıymetler hariç) kapsar. Bu grup aşağıdaki hesaplardan
oluşur.
100. KASA
Bu hesap,
işletmenin elinde bulunan ulusal ve yabancı paraların TL. karşılığının
izlenmesi için kullanılır.
İşleyişi :
Tahsil
olunan para tutarları borç, ödemeler ve bankaya yatırılan para tutarları alacak
kaydedilir. Hesap daima borç bakiyesi verir veya sıfır olur. Hiçbir şekilde
alacak bakiyesi vermez.
101. ALINAN ÇEKLER
Bu hesap
gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilmiş olup, henüz tahsil için
bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş olan çeklerin izlenmesini sağlar.
İşleyişi :
Alınan
çeklerin yazılı değerleri ile borç, bankadan tahsil veya ciro edildiğinde
alacak kaydedilir.
102. BANKALAR
Bu hesap,
işletmece yurt içi ve yurt dışı banka ve benzeri finans kurumlarına yatırılan
ve çekilen paraların izlenmesini kapsar.
İşleyişi :
Bankalara
para olarak veya hesaben yatırılan değerler borç, çekilen tutarlar ile üçüncü
kişilerce tahsil edildiği anlaşılan çek ve ödeme emirleri alacak kaydedilir.
103. VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-)
İşletmenin
üçüncü kişilere bankalardan çekle veya ödeme emri ile yapacağı ödemeler bu
hesapta izlenir.
İşleyişi :
Kişilere
çek ve ödeme emri verildiğinde hesaba alacak; çek ve ödeme emirlerinin bankadan
tahsil edildiği anlaşıldığında bu hesaba borç, bankalar hesabına alacak
kaydedilir.
108. DİĞER HAZIR DEĞERLER
Nitelikleri
itibarıyla hazır değer sayılan pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek
banka ve posta havaleleri (yoldaki paralar gibi) değerleri kapsar.
İşleyişi :
Bu
değerler elde edildiğinde hesabın borcuna, elden çıkarıldığında da hesabın
alacağına kaydedilir.
109.
11. MENKUL KIYMETLER
Bu grup, faiz geliri veya kâr payı sağlamak veya fiyat
değişmelerinden yararlanarak kârlar elde etmek amacı ile geçici bir süre elde
tutulmak üzere alınan hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu,
yatırım fonu katılma belgesi, kâr-zarar ortaklığı belgesi, gelir ortaklığı
senedi gibi, menkul kıymetler ile bunlara ait değer azalma karşılıklarının
izlenmesi amacıyla kullanılır. Bu grup aşağıdaki hesaplardan oluşur.
110. HİSSE SENETLERİ
Geçici
olarak, elde tutulan hisse senetleri bu hesapta izlenir.
111. ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI
Özel
sektörün çıkartmış bulunduğu tahvil, senet ve bonolar bu hesapta izlenir.
112. KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI
Kamu
tarafından çıkartılmış bulunan tahvil, senet ve bonolar bu hesapta izlenir.
118. DİĞER MENKUL KIYMETLER
Hisse
senetleri, kamu ve özel sektör tarafından çıkarılmış bulunan tahvil, bono ve
senetlerin dışındaki diğer menkul kıymetlerin takip edildiği hesaptır.
Menkul Kıymetler Hesaplarının İşleyişi:
Menkul
kıymetler edinildiğinde alış bedeli üzerinden yukarıdaki hesaplara borç, elden
çıkartıldığında ise, aynı bedel ile alacak kaydedilir.
Menkul
kıymetlerin satınalma giderleri "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider Ve
Zararlar" grubundaki ilgili gider hesabında izlenir. Menkul kıymetlerin
satışından doğan zararlar "Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve
Zararlar" grubundaki ilgili hesapta; kârlar ise "64. Diğer
Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar" grubundaki ilgili hesapta izlenir.
119. MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ
KARŞILIGI (-)
Menkul
kıymetlerin borsa veya piyasa değerlerinde önemli ölçüde ya da sürekli olarak
değer azalması olduğu tespit edildiğinde ortaya çıkacak zararların karşılanması
amacı ile ayrılması gereken karşılıkların izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Değer
azalışları için azalışın tamamını karşılayacak olan tutar bu hesaba alacak
"65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar" grubunda yer alan
"654. Karşılık Giderleri" hesabına borç kaydedilir. Kendisine
karşılık ayrılmış olan menkul kıymet elden çıkarıldığında veya değer
düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde bu hesaba borç kaydedilerek, karşılık
tutarı "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na aktarılarak
kapatılır.
12. TİCARİ ALACAKLAR
Bir yıl içinde paraya dönüşmesi öngörülen ve işletmenin ticari
ilişkisi nedeniyle ortaya çıkan senetli ve senetsiz alacaklar bu hesap grubunda
gösterilir. Ticari ilişkilerden dolayı ana kuruluş, iştirak ve bağlı
ortaklıklardan olan alacaklar varsa, bu grupda ki ilgili hesapların
ayrıntılarında açıkça gösterilir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.
120. ALICILAR
Bu hesap,
işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan
senetsiz alacaklarının izlenmesi için kullanılır.
İşleyişi :
Senetsiz
alacağın doğması ile bu hesaba borç, tahsil edilmesi halinde (ödemeler,
aktarmalar ve hesaben mahsuplar dahil) alacak kaydedilir.
121. ALACAK SENETLERİ
Bu hesap,
işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan
senede bağlanmış alacaklarını kapsar.
İşleyişi :
Alınan
senet tutarları bu hesaba borç, tahsilinde ise alacak kaydedilir.
122. ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)
Bilanço
gününde, senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere
alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır.
İşleyişi :
Hesaplanan
reeskont tutarları bu hesaba alacak, "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan
Gider ve Zararlar" grubundaki "652. Reeskont Faiz Giderleri
Hesabı"na gider yazılır. İzleyen dönemde bu hesap "65. Diğer
Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar" grubundaki "642. Faiz
Gelirleri Hesabı"na aktarılarak kapatılır.
123.
124. KAZANILMAMIŞ FİNANSAL KİRALAMA FAİZ
GELİRLERİ (-)
Bu hesap
finansal kiralamanın yapıldığı tarihte kiralama işlemlerinden doğan alacaklar
ile kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki farkı gösteren henüz
kazanılmamış finansal kiralama faiz gelirlerinin izlendiği hesaptır. Bu
gelirlerin hesaplanmasına ilişkin bilgiler bilanço dipnotlarında yer alır.
İşleyişi:
Finansal
kiralama sözleşme tutarı ile finansal kiralamayla ilgili kira ödemelerinin
bugünkü değeri arasındaki fark “Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri”
olarak bu hesaba alacak kaydedilir. Her dönem sonunda gerçekleşmiş olan faiz
gelirleri tutarları bu hesaba borç “60- Brüt Satışlar” hesap grubunda ilgili
satış geliri hesabına alacak olarak kaydedilir. Ancak, esas faaliyet konusu
finansal kiralama olamayan işletmelerce yapılan finansal kiralama işlemiyle
ilgili gerçekleşmiş faiz gelirleri, “64- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve
Karlar” hesap grubunda faiz geliri hesabına alacak
olarak kaydedilir.
126. VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR
İşletmece
üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi veya bir sözleşmenin
ya da diğer işlemlerin karşılığı olarak geri alınmak üzere verilen depozito ve
teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Verilen
depozito ve teminatlar bu hesabın borcuna, geri alınanlar veya hesaba
sayılanlar alacağına kaydedilir.
127- DİĞER TİCARİ ALACAKLAR
İşletmenin ticari faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ve yukarıdaki
hesapların kapsamına girmeyen tahsili gecikmiş alacaklar (henüz şüpheli alacak
niteliğini kazanmayanlar) ve diğer çeşitli senetsiz ticari alacaklar bu hesapta
izlenir.
İşleyişi :
Yukarıda belirtilen alacaklar bu hesaba borç; tahsil veya mahsup
işlemi yapıldığında ilgili hesaplara karşılık, bu hesaba alacak
kaydedilir."
128. ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR
Ödeme
süresi geçmiş bu nedenle vadesi bir kaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş,
yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış
senetli ve senetsiz alacakları kapsar.
İşleyişi :
Tahsili
şüpheli hale gelmiş olan alacaklar ilgili hesapların alacağı karşılığında bu
hesaba borç yazılarak bu durumdaki alacaklar normal alacaklardan çıkarılır.
Alacağın tahsili veya tahsil edilemeyeceğinin kesinleşmesi durumunda bu hesaba
alacak kaydedilir.
129. ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)
"128.
Şüpheli Ticari Alacaklar" için ayrılacak karşılıklarla, perakende satış
yöntemi kullanarak bilanço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil
edilemeyen alacakların ilgili dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının
ortalamasının değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması suretiyle
bulunacak şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı
alacaklarda karşılık teminatı aşan kısım için ayrılır.
Bu hesap
amaca uygun olarak bölümlenebilir.
İşleyişi :
Hesaplanan
karşılık tutarı bu hesaba alacak, "654. Karşılık Giderleri" hesabına
borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin olunan zararın
kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde, gerçekleşmeyen kısım "644.
Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı" alacağına devredilerek bu hesaba borç
kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsilinin imkansız olduğu kesinleştiği takdirde
bu hesaba borç, ilgili hesaba da alacak kaydedilir. Gerçekleşen zararın ayrılan
karşılıklardan fazla olması halinde, ayrılan karşılık kadar bu hesaba borç,
zarar fazlası ise "681. Önceki Dönem Gider ve Zararları" hesabına
borç, tahsil edilemeyen tutar, ilgili alacak hesabına alacak kaydolunur.
Perakende
satış yönteminin uygulanması sonucunda bulunan, dönemin karşılık tutarının o
tarihteki şüpheli alacaklar karşılığı tutarından az olması durumunda, aradaki
fark "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na aktarılmak üzere bu
hesaba borç yazılır.
Daha önce
alacaklardan düşülen ve bu hesaba borç kaydedilen alacakların tahsili söz
konusu olduğu takdirde, oluşlarına göre "671. Önceki Dönem Gelir ve
Kârlar" hesabına alınır.
13. DİĞER ALACAKLAR
Bu hesap grubu; herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana
gelmiş ve en çok bir yıl içinde tahsil edilmesi düşünülen senetli, senetsiz
alacaklar ile bu gruba ait şüpheli alacak ve şüpheli alacak karşılığının
izlenmesini sağlar. Bu grup aşağıdaki hesaplardan oluşur.
131. ORTAKLARDAN ALACAKLAR
İşletmenin
esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer
nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarların izlendiği
hesaptır.
İşleyişi :
Alacağın
doğması halinde hesaba borç, tahsili halinde ise alacak kaydedilir.
132. İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR
İşletmenin
esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer
nedenlerle ortaya çıkan) iştiraklerinden olan alacaklarını kapsar.
İşleyişi :
Bu
hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili halinde ise alacak kaydedilir.
133. BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR
İşletmenin
esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer
nedenlerle ortaya çıkan) bağlı ortaklıklardan olan alacaklarını içerir.
İşleyişi :
Bu
hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili halinde ise alacak kaydedilir.
135. PERSONELDEN ALACAKLAR
İşletmeye
dahil personel ve işçinin işletmeye olan çeşitli borçlarını kapsar.
İşleyişi :
Bu
hesaba, alacağın doğması halinde borç; tahsili halinde ise alacak kaydedilir.
136. DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR
Ticari
olmayıp yukarıda sayılan hesaplardan herhangi birine dahil edilemeyen
alacakların izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
İşletme
lehine doğan alacaklar bu hesaba borç; tahsilatlar alacak kaydedilir.
137. DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)
Bilanço
gününde, bu grupta belirtilen senetli alacakların tasarruf değeri ile
değerlenmesini sağlamak üzere alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarları
bu hesapta izlenir.
İşleyişi :
Hesaplanan
reeskont tutarları bu hesaba alacak, "652. Reeskont Faiz Giderleri
Hesabı"na gider yazılır. İzleyen dönemde bu hesap "642. Faiz
Gelirleri Hesabı"na aktarılarak kapatılır.
138. ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR
Ödeme
süresi geçmiş bu nedenle vadesi bir kaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş,
yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış
senetli ve senetsiz diğer alacakları kapsar.
İşleyişi :
Tahsili
şüpheli hale gelen diğer alacaklar ilgili hesapların alacağı karşılığında bu
hesaba borç yazılarak, sağlam alacaklardan çıkarılması sağlanır. Alacağın
tahsili veya tahsil edilemeyeceğinin kesinleşmesi durumunda bu hesaba alacak
kaydedilir.
139. ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)
Senetli
ve senetsiz şüpheli diğer alacakların tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş
olması halinde, bu tür risklerin giderilmesini sağlamak üzere ayrılan
karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için
kullanılır.
İşleyişi :
Hesaplanan
karşılık tutarı bu hesaba alacak, "654. Karşılık Giderleri Hesabı"na
borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin olunan zararın
kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde; gerçekleşmeyen kısım "644.
Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na alacak kaydolunarak bu hesaba borç
yazılır. Şüpheli alacağın tahsilinin imkansız olduğu kesinleştiği takdirde bu
hesaba borç, ilgili hesaba da alacak kaydedilir. Gerçekleşen zararın ayrılan
karşılıklardan fazla olması halinde, ayrılan karşılık kadar bu hesaba, zarar
fazlası ise "681. Önceki Dönem Gider ve Zararları Hesabı"na borç
yazılır. Tahsil edilemeyen tutar ise ilgili alacak hesabına alacak kaydolunur.
Daha önce
alacaklardan düşülen ve bu hesaba borç kaydedilen alacakların tahsili söz
konusu olduğu takdirde, oluşlarına göre "671. Önceki Dönem Gelir ve
Kârları Hesabı"na alınır.
14.
15. STOKLAR
Bu grup, işletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek
amacıyla edindiği, ilk madde ve malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mal, yan
ürün, artık ve hurda gibi bir yıldan az bir sürede kullanılacak olan veya bir
yıl içerisinde nakde çevrilebileceği düşünülen varlıklardan oluşur. Faturası
gelmemiş stoklar ilgili bulundukları kalemin içinde gösterilir. Bu grupta yer
alan hesaplar aşağıdaki gibidir.
150. İLK MADDE VE MALZEME
Üretimde
veya diğer faaliyetlerde kullanılmak üzere işletmede bulundurulan hammadde,
yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi ve diğer malzemelerin
izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Satın
alındıkları ya da üretildikleri maliyet bedelleri ile bu hesabın borcuna,
üretime verildiğinde, tüketildiğinde, satıldığında veya devredildiğinde ise
hesabın alacağına kaydedilir.
151. YARI MAMULLER-ÜRETİM
Henüz tam
mamul haline gelmemiş ancak direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik ve
genel üretim giderlerinden belli oranlarda pay almış üretim aşamasındaki
mamullerin izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Maliyet
dönemi sonunda direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim
giderleri tutarları kadar bu hesap borçlandırılır. Üretimi tamamlananların
maliyet tutarı bu hesabın alacağı karşılığında ilgili stok hesaplarına
aktarılır.
152. MAMULLER
Üretim
çalışmaları sonunda elde edilen ve satışa hazır hale gelmiş bulunan mamullerin
izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Bu hesap,
üretimi tamamlanan mamullerin ambarlara alınmasıyla borçlandırılır. Satılması
veya herhangi bir nedenle ambardan çekilmesi ile alacaklandırılır.
153. TİCARİ MALLAR
Herhangi
bir değişikliğe tabi tutulmadan satmak amacı ile işletmeye alınan ticari mallar
(emtia) ve benzeri kalemler bu hesapta yer alır.
İşleyişi :
Satın
alınan ticari mallar (emtia) maliyet bedeli ile bu hesaba borç, satılması veya
herhangi bir nedenle ambardan çekilmesinde ise maliyet bedeli ile alacak
kaydedilir.
157. DİĞER STOKLAR
Yukarıdaki
stok kalemlerinin hiç birinin kapsamına alınmayan ürün, artık ve hurda gibi
kalemler bu hesap grubunda yer alır.
İşleyişi :
Elde
edilen bu stoklar maliyet bedeli ile hesaba borç, satıldığında, devredildiğinde
veya kullanıldığında alacak kaydedilir.
158. STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)
Bu hesap,
yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler ve bozulmak, çürümek, kırılmak,
çatlamak, paslanmak, teknolojik gelişmeler ve moda değişiklikleri nedenleriyle
stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde önemli azalışların ortaya çıkması
veya bunların dışında diğer nedenlerle stokların piyasa fiyatlarında düşmelerin
meydana gelmesi dolayısıyla, kayıpları karşılamak üzere ayrılan karşılıkların
izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Stok
değer düşüklüğü tespit edildiğinde "654. Karşılık Giderleri
Hesabı"nın borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Karşılık
ayrılan stok kaleminin işletme içinde kullanılması ya da satılması halinde;
ilgili stok hesabının alacağı ile karşılaştırılarak daha önce ayrılan karşılık
"644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na aktarılarak kapatılır.
159. VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI
Yurt
içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla
ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Yapılan
ödemeler bu hesaba borç, malın teslimi üzerine alacak kaydedilir.
17- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE
ONARIM MALİYETLERİ
Bu grup, yıllara yaygın inşaat ve
onarım işleri yapan işletmelerin, bu işleri dolayısıyla yaptıkları harcamaların
izlendiği hesapları kapsar."
170-178 YILLARA YAYGIN İNŞAAT
VE ONARIM MALİYETLERİ
İşletmenin üstlendiği yıllara yaygın
inşaat ve onarım işlerinin maliyetlerinin oluşturulduğu hesaplardır. Bu
hesaplar projeler bazında izlenir.
İşleyişi :
İşletmenin üstlendiği inşaat ve onarım
işleri ile ilgili giderleri, "741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma
Hesabı" ve faaliyet giderleri ile finansman giderlerinden bu inşaat ve
onarıma düşen ortak gider payları ise "751, 761, 771 ve 781" kod
numaralı yansıtma hesaplarının alacağı karşılığında bu hesaplara borç
kaydedilir.
Bu hesaplarda olunan maliyet, geçici
kabul yapıldığında "622- Satılan Hizmet Maliyeti" hesabına
devredilir.
İnşaat ve onarım işinin proje
bazındaki sayısı, her bir inşaatın 170-178 hesap aralığında açılacak hesaplar
üzerinde defteri kebir düzeyinde izlenmesine imkan vermeyecek kadar fazla ise;
diğer proje yardımcı defter düzeyinde izlenebilir. Bu durumda, her bir proje
için tutulacak yardımcı defterler, defteri kebir hükmündedir."
178- YILLARA YAYGIN İNŞAAT
ENFLASYON DÜZELTME HESABI
Bu hesap, "697- Yıllara Yaygın
İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı" nın borç kalanının aktarılarak proje
bazında açılacak tali hesaplar düzeyinde izlendiği hesaptır.
İşleyişi:
"697- Yıllara Yaygın İnşaat
Enflasyon Düzeltme Hesabı" nın borç kalanı dönem sonlarında söz konusu
hesabın alacağına karşılık bu hesabın borcuna alınarak geçici kabule kadar bu
hesapta bekletilir. Geçici kabul yapıldığında o projeye ilişkin tutar bu
hesaptan "658- Enflasyon Düzeltmesi Zararları" hesabına aktarılır.
179- TAŞERONLARA VERİLEN
AVANSLAR
Bu hesap, yıllara yaygın inşaat ve
onarım faaliyetinde bulunan işletmeler tarafından, taahhüt konusu inşaat ve
onarım işinin bir kısmının ya da tamamının taşeronlara yaptırılması durumunda,
taşeronlara verilen avansların proje bazında izlenmesi için kullanılır.
18. GELECEK AYLARA AİT GİDERLER
Bu grup, içinde bulunulan dönemde ortaya çıkan, ancak gelecek
dönemlere ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da kesin borç kaydı
hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerden oluşur. Bu grup hesapları
aşağıdaki gibidir.
180. GELECEK AYLARA AİT GİDERLER
Bu hesap,
peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi
gereken, gelecek döneme ait giderleri izlemek için kullanılır.
İşleyişi :
Gelecek
aylarda ilgili gider ve maliyet hesaplarına borç kaydedilecek peşin olarak
ödenen giderler, bu hesabın borcuna kaydedilir. Gelecek aylarda bu hesaba
alacak verilmek suretiyle ilgili gider hesabına aktarılır.
181. GELİR TAHAKKUKLARI
Üçüncü
kişilerden tahsili ya da bunlar hesabına kesin borç kaydı hesap döneminden
sonra yapılacak gelirlerin, içinde bulunan döneme ait olan kısımlarının
izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Dönem
sonlarında, döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ilgili hasılat ve gelir
hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydedilir. Sonraki dönemde, alacakların
kesinleşmesiyle hesaptaki tutarlar bu hesabın alacağına karşılık ilgili
hesapların borcuna geçirilerek kapatılır.
19. DİĞER DÖNEN VARLIKLAR
Yukarıda belirtilen bölümlere girmediği için özellikle kendi
bölümlerinde, tanımlanmamış olan diğer dönen varlık kalemleri bu grupta yer
alır. Bu grupta yer alan hesaplar aşağıdaki gibidir.
190. DEVREDEN KATMA DEĞER VERGİSİ
Bir dönemde indirilemeyen ve izleyen vergisinin kaydedildiği ve
izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
"191- İNDİRİLECEK KDV" hesabının "39l- HESAPLANAN
KDV" hesabı ile karşılaştırılmasından sonraki bakiyesi dönem sonlarında
sözkonusu hesaba karşılık bu hesaba borç, izleyen dönem veya dönemlerde yapılacak
indirimler alacak kaydedilir. "291- GELECEK YILLARDA İNDİRİLECEK KDV"
hesabından, "l91- İNDİRİLECEK KDV" hesabına aktarılan tutarlar
indirilme dönemlerinden önce bu hesaba intikal ettirilmez
191.
İNDİRİLECEK KDV
Her türlü
mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen katma değer
vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.
İşleyişi
:
Mal ve
hizmet alımlarından doğan indirilecek katma değer vergisi bu hesaba borç,
mevzuat gereği yapılan indirimler ve hesaba yapı1an düzeltmeler ile indirilemeyen
ve "190- DEVREDEN KDV" hesabına aktarılan borç bakiyesi bu hesaba
alacak .yazılır.
192.
DİĞER KDV
Teşvikli
yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen
indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin,
ertelemenin bir yıl içinde olması halinde kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.
İşleyişi
:
Teşvikli
yatırım mallarının ithalinde, gümrük idareleri tarafından tarh ve tahakkuk
ettirilerek ertelenen katma değer vergisi pasifteki ilgili hesabın alacağı
mukabili bu hesaba borç kaydedilir.
193.
PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR
Mevzuat
gereğince peşin ödenen ve bir yıl içinde indirim konusu yapılabilecek gelir,
kurumlar ve diğer vergiler ile fonların kayıt ve takip edildiği hesaptır."
İşleyişi
:
Peşin
ödenen ve bir yıl içinde indirim konusu yapılabilecek gelir, kurumlar ve diğer
vergiler ile fonlar, bu hesaba borç yazılır. Dönem sonunda tahakkuk edecek
gelir veya kurumlar vergisi ile fon karşılıklarından yapılacak olan indirimi
teminen "37- BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI" grubunda bulunan "371-
DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ" hesabının
borcuna aktarılır. Ancak aktarılacak tutar "370- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER
YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI" hesabının tutarından fazla olamaz. Aktarılamayan
tutar, dönem sonunda bu hesabın bakiyesi olarak kalır."
194.
195. İŞ
AVANSLARI
İşletme
adına mal ve hizmet satın alacak, işletme adına bir kısım gider ve ödemeleri
yapacak personel ve personel dışındaki kişilere verilen iş avanslarının izlendiği
hesaptır.
İşleyişi
:
Avans
verildiğinde bu hesaba borç; avans alanın ibraz ettiği harcama veya ödeme
belgelerine dayanılarak ilgili hesapların borcu karşılığında, bu hesaba alacak
kaydedilir.
196.
PERSONEL AVANSLARI
Personel
ve işçilere maaş, ücret ve yolluklarına mahsuben önceden ödenen avansların
izlendiği hesaptır.
İşleyişi
:
Yapılan
ödemeler bu hesaba borç; nakden iadeler ile istihkaklardan kesilen tutarlar ve
tevdi edilen belgeler tutarı alacak kaydedilir.
197.
SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI
Sayımlar
sonucunda tespit edilen kasa, stok ve maddi duran varlıklar noksanlarıyla,
tesellüm sırasında ortaya çıkan noksanların geçici olarak kayıt ve izleneceği
hesaptır.
İşleyişi:
Noksanlığın
ortaya çıkması ile hesaba borç, sorumlularından tahsili veya zarar kaydedilmesi
halinde ise alacak kaydedilir.
198.
DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR
Bu hesap
grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli dönen varlıkların
izlendiği hesaptır.
199.
DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI (-)
Yıl
sonunda ilgili kesin hesaplarına aktarılması imkanı bulunmayan kasa, stok ve
maddi duran varlık sayım noksanları tutarının, sayım fazlaları tutarının
üstünde olması halinde fark kadar ayrılacak karşılıkları kapsar.
İşleyişi
:
Ayrılan
karşılık tutarı bu hesaba alacak "654. Karşılık Giderleri Hesabı"na
borç kaydedilir, karşılık nedeninin gerçekleşmesi halinde "197. Sayım ve
Tesellüm Noksanları Hesabı"karşılığında bu hesaba borç kaydedilir.
2. DURAN VARLIKLAR
Bu ana hesap grubu; bir yıldan veya bir normal faaliyet döneminden
daha uzun sürelerle, işletme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi için
kullanılmak amacıyla elde edilen ve ilke olarak bir yılda veya normal faaliyet
dönemi içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülmeyen varlıkları
kapsar. Duran Varlıklar, Ticari Alacaklar, Diğer Alacaklar, Mali Duran
Varlıklar, Maddi Duran Varlıklar, Maddi Olmayan Duran Varlıklar, Özel Tükenmeye
Tabi Varlıklar, Gelecek Yıllara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları ve Diğer
Duran Varlıklar olarak bölümlenir.
22. TİCARİ ALACAKLAR
Bu grupta bir yıldan fazla uzun vadeli senetli ve senetsiz ticari
alacaklar izlenir. Vadesi bir yılın altına düşenler, dönen varlıklar
içerisindeki ilgili hesaplara aktarılır. Ticari ilişkilerden dolayı ana kuruluş
iştirak ve bağlı ortaklıklardan olan alacaklar varsa, bu grupda ki ilgili
hesapların ayrıntılarında gösterilir. Bu grupda aşağıdaki hesaplar yer alır.
220. ALICILAR
İşletmenin
faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz
alacakları ifade eder. Finansal kiralamadan doğan senetsiz alacaklar da bu
hesapta izlenir.
221. ALACAK SENETLERİ
İşletmenin
faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede
bağlanmış alacakları ile diğer her türlü senetli alacakları ifade eder.
Finansal kiralama işlemlerinden doğan senetli alacaklar da bu hesapta izlenir.
222. ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)
Bilanço
gününde, senetli alacakların tasarruf değeriyle değerlenmesini sağlamak amacı
ile alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde
kullanılır. Alacak Senetleri için ayrılan reeskont tutarları, "Alacak
Senetleri" hesabının altında bir indirim kalemi olarak gösterilir.
223.
224. KAZANILMAMIŞ FİNANSAL KİRALAMA FAİZ
GELİRLERİ (-)
Bu hesap
finansal kiralamanın yapıldığı tarihte kiralama işlemlerinden doğan alacaklar
ile kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki farkı gösteren henüz
kazanılmamış finansal kiralama faiz gelirlerinin izlendiği hesaptır. Bu
gelirlerin hesaplanmasına ilişkin bilgiler bilanço dipnotlarında yer alır.
İşleyişi:
Finansal
kiralama sözleşme tutarı ile finansal kiralamayla ilgili kira ödemelerinin
bugünkü değeri arasındaki fark “Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri”
olarak bu hesaba alacak kaydedilir. Kiralama sözleşmesine uygun olarak
tamamlanan ve her dönem sonunda hesaplanan izleyen döneme ait faiz gelirleri
tutarı bu hesaba borç “124- Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri”
hesabına alacak olarak kaydedilir.
226. VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR
İşletmede,
üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi ve bir akdin karşılığı
olarak, geri alınmak üzere verilen, bir yıldan uzun süreli depozito ve teminat
niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır.
229. ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)
Perakende
satış yöntemi kullanarak bilanço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde
tahsil edilemeyen alacakların ilgili dönemlerdeki toplam vadeli satışlara
oranlarının ortalamasının değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması
suretiyle bulunacak şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar.
Teminatlı alacaklarda karşılık teminatı aşan kısım için ayrılır. "129.
Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hesabı" gibi çalışır.
23. DİĞER ALACAKLAR
Herhangi bir ticari işleme dayanmadan meydana gelmiş ve bir yıldan
uzun sürede tahsil edilmesi düşünülen alacakları kapsar. Vadesi bir yılın
altına düşenler dönen varlıklar içerisindeki ilgili hesaplarına aktarılır. Bu
grupta aşağıdaki hesaplar yer alır.
231.ORTAKLARDAN
ALACAKLAR
İşletmenin
esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzeri
nedenlerle ortaya çıkan) ortaklardan (ferdi işletmelerde işletme sahibinden)
alacaklı bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır.
232.
İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR
İşletmenin,
esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer
nedenlerle ortaya çıkan) iştiraklerinden olan alacaklarını içerir.
233.
BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR
İşletmenin,
esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer
nedenlerle ortaya çıkan) bağlı ortaklıklarından olan alacaklarını kapsar.
236.
PERSONELDEN ALACAKLAR
İşletme
topluluğuna dahil personel ve işçinin, işletmeye olan uzun vadeli çeşitli
borçlarını kapsar. Bunlara verilen avanslar bu hesapta izlenmez.
237. DİĞER
ÇEŞİTLİ ALACAKLAR
Ticari
olmayan ve yukarıda sayılan hesaplardan herhangi birine dahil edilemeyen
alacakların izlendiği hesaptır.
238.
DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)
Bilanço
gününde, diğer alacaklar grubundaki senetli alacakların değerlenmesini sağlamak
amacı ile alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde
kullanılır.
238.
239.
ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)
Senetli
ve senetsiz uzun vadeli şüpheli diğer alacakların, tahsil edilememe
ihtimali-nin kuvvetlenmiş olması durumunda, bu tür risklerin giderilmesini
önlemek üzere ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık
teminatı aşan kısım için kullanılır.
Ticari
Alacaklar ile Diğer Alacaklar Hesap Gruplarının İşleyişleri :
Yukarıdaki
alacak hesaplarının herbirinin tanımı, bölümlenmesi, işleyişi, değerlemesi
dönen varlıklar içerisinde yer alan ilgili alacak hesaplarında olduğu gibidir.
24. MALİ DURAN VARLIKLAR
Uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklar nedeniyle elde
tutulan uzun vadeli menkul kıymetlerle veya paraya dönüşme niteliğini kaybetmiş
uzun vadeli menkul kıymetler bu grupta izlenir. Ayrıca, diğer bir işletmeye
veya bağlı ortaklığa ortak olmak amacıyla edinilen sermaye payları da bu grupta
yer alır. Bu grup aşağıdaki hesapları kapsar.
240. BAĞLI MENKUL KIYMETLER
İştiraklerdeki
sermaye payları hesabında aranan asgari yüzdeleri taşımadığı için iştirakler
hesabında izlenemeyen, ancak uzun vadede elde tutulması amaçlanan hisse
senetleri ile hisse senetleri dışında kalan ve uzun vadeli amaçlarla veya yasal
zorunluluklarla veya paraya dönüşme niteliği kaybolduğu için elde tutulan
menkul kıymetler bu hesapta izlenir.
İşleyişi :
Bu menkul
kıymetler elde edildiğinde veya bu gruba devredilmesi gerektiğinde "240.
Bağlı Menkul Kıymetler Hesabı"na borç; elden çıkarıldığında bu hesaba
alacak kaydedilir.
241. BAĞLI MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ
KARŞILIĞI (-)
Bağlı
menkul kıymetlerin; borsa veya piyasa değerlerinde önemli ölçüde yada sürekli
olarak değer azalması olduğu tespit edildiğinde; ortaya çıkacak zararların
karşılanması amacı ile ayrılması gereken karşılıkların izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Dönen
varlıklar grubundaki "119. Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı
Hesabı"nda açıklanmıştır.
242. İŞTİRAKLER
İşletmenin,
doğrudan veya dolaylı olarak diğer şirketlerin yönetimine ve ortaklık
politikalarının belirlenmesine katılmak üzere edindiği hisse senetleri veya
ortaklık paylarının izlendiği
hesaptır. İştirakler hesabı, bir ortaklıktaki en fazla % 50 oranında olan
sermaye payları veya oy haklarının izlenmesinde kullanılır.
İştirak
edilen ortaklıklarda iştirak ilişkisinden bahsedebilmek için sermaye payı
dikkate alınmaksızın sahip olunan oy hakkı veya yönetime katılma hakkının en az
% 10 oranında bulunması gerekir.
İşleyişi :
İştirak
için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi edinildiğinde hesaba
borç, elden çıkarılmalarında alacak kaydedilir.
243. İŞTİRAKLERE SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-)
İştiraklerle
ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
İştirak
için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda "242. İştirakler Hesabı"ı
karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe de hesaba borç
kaydedilir.
244. İŞTİRAKLER SERMAYE PAYLARI DEĞER
DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)
İştirak
paylarının borsa veya piyasa değerinde sürekli ya da önemli ölçüde meydana
gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Ayrılması
kararlaştırılan değer azalma karşılıkları "654. Karşılık Giderleri
Hesabı"na gider kaydı suretiyle bu hesaba alacak; kendisine karşılık
ayrılmış olan iştirak payı elden çıkartıldığında veya değer düşüklüğünün
gerçekleşmemesi halinde ise "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar
Hesabı"na gelir kaydı suretiyle hesaba borç kaydedilir.
245. BAĞLI ORTAKLIKLAR
İşletmenin
doğrudan veya dolaylı olarak yüzde 50 oranından fazla sermaye ya da oy hakkına
veya en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olduğu
iştiraklerin sermaye paylarının izlendiği hesaptır. Bağlı ortaklığın
sahipliğinin belirlenmesinde yukarıdaki kıstaslardan, yönetim çoğunluğunu seçme
hakkı, esas alınır.
İşleyişi :
Bağlı
ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi
edinildiğinde hesaba borç, ortaklık paylarının elden çıkarılmasıyla alacak
kaydedilir.
246. BAĞLI ORTAKLIKLARA SERMAYE TAAHHÜTLERİ
(-)
Bağlı ortaklıklarla
ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Bağlı
ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda "245. Bağlı Ortaklıklar
Hesabı" karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe de
hesaba borç kaydedilir.
247. BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEĞER
DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)
Bağlı
ortaklığa iştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde, sürekli ya da önemli
ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Ayrılması
kararlaştırılan değer azalma karşılıkları, "654. Karşılık Giderleri
Hesabı"na gider kaydı suretiyle bu hesaba alacak; kendisine karşılık
ayrılmış olan bağlı ortaklık sermaye payı elden çıkartıldığında veya değer
düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise "644. Konusu Kalmayan Karşılıklar
Hesabı"na alacak kaydı suretiyle hesaba borç kaydedilir.
248. DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR
Yukarıda
belirtilen hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen özellikle kendi
bölümlerinde tanımlanmayan diğer mali duran varlıkların izlendiği hesaptır.
249. DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI (-)
Diğer
mali duran varlıkların değerinde, sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen
değer azalmalarının izlendiği hesaptır.
25. MADDİ DURAN VARLIKLAR
İşletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere edinilen ve tahmini
yararlanma süresi bir yıldan fazla olan fiziki varlık kalemlerinin ve bunlarla
ilgili birikmiş amortismanların izlendiği hesap grubudur. Bu grupda aşağıdaki
hesaplar yer alır.
250. ARAZİ VE ARSALAR
İşletmeye
ait her türlü arazi ve arsaların izlendiği hesaptır.
251. YERALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ
Herhangi
bir işin gerçekleşmesini sağlamak veya kolaylaştırmak için; yeraltında veya
yerüstünde inşa edilmiş her türlü yol, hark, köprü, tünel, bölme, sarnıç,
iskele vb. yapıların izlendiği hesaptır.
252. BİNALAR
Bu hesap
işletmenin her türlü binaları ve bunların ayrılmaz parçalarının izlendiği
hesaptır.
253. TESİS, MAKİNA VE CİHAZLAR
Üretimde
kullanılan her türlü makine, tesis ve cihazlar ile bunların eklentileri ve bu
amaçla kullanılan taşıma gereçlerinin (Konveyör, Forklift vb) izlendiği
hesaptır. Bu hesap kullanım amaçlarına ve makine çeşitlerine göre
bölümlenebilir.
254. TAŞITLAR
İşletme
faaliyetlerinde kullanılan tüm taşıtların izlendiği hesaptır. Ulaştırma
sektöründe hizmet üretimi amacıyla kullanımda olan tüm taşıt araçları da bu
hesapta izlenir. Ancak. ulaştırma sektöründe ana üretimde kullanılan taşıt
araçlarının toplam tutarı bilanço dipnotlarında gösterilir.
255. DEMİRBAŞLAR
İşletme
faaliyetlerinin yürütülmesinde kullanılan her türlü büro makine ve cihazları
ile döşeme, masa, koltuk, dolap, mobilya gibi maddi varlıkların izlendiği
hesaptır.
256. DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR
Yukarıda
belirtilen hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen özellikle kendi
bölümlerinde tanımlanmayan diğer maddi duran varlıkların izlendiği hesaptır.
İşleyişleri :
Maddi
duran varlıklar hesapları satınalma, devir, inşa veya imal bedelleriyle
borçlandırılır. Satılan, devredilen, kullanma yeteneğini kaybedenler ise,
alacak kaydı ile hesaplardan çıkarılır.
257. BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)
Maddi
duran varlık bedellerinin, kullanılabilecekleri süre içerisinde hesaben
yokedilebilmesini sağlamak amacıyla kullanılan hesaptır.
İşleyişi :
Ayrılan
amortismanlar ilgili gider hesapları karşılığında bu hesaba alacak; satılan,
devredilen, kullanma yeteneğini kaybedenler ise hesaba borç, ilgili varlık
hesabına da alacak kaydedilir.
258. YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR
İşletmede,
yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak
olan, her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerle ilgili
harcamaların izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Yapılmakta
olan yatırım projelerine direkt ve endirekt şekilde gelen harcamalar bu hesaba
borç: tamamlanan yatırım bedelleri ilgili maddi duran varlık hesabına borç
kaydedilerek, bu hesaba alacak kaydedilir.
259. VERİLEN AVANSLAR
Yurt
içinden veya yurt dışından satınalınmak üzere sipariş edilen maddi duran
varlıklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır.
Sipariş avansıyla ilgili giderleri de kapsar.
İşleyişi :
Ödeme
yapıldığında hesaba borç: sipariş edilen malzeme teslim alındığında ilgili
hesabın borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir.
26. MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
Herhangi bir fiziksel varlığı bulunmayan ve işletmenin belli bir
şekilde yararlandığı veya yararlanmayı beklediği aktifleştirilen giderler ile
belli koşullar altında hukuken himaye gören haklar ve şerefiyelerin izlendiği
hesap grubudur.
260. HAKLAR
İmtiyaz,
patent, lisans, ticari marka ve ünvan gibi bir bedel ödenerek elde edilen bazı
hukuki tasarruflar ile kamu otoritelerinin işletmeye belirli alanlarda tanıdığı
kullanma, yararlanma gibi yetkiler dolayısıyla yapılan harcamaları kapsar.
İşleyişi :
Edinilen
haklar, maliyet bedelleri ile bu hesaba borç kaydedilir. Yararlanma süreleri
içerisinde, yararlanma sürelerinin belli olmaması durumunda, 5 yıllık sürede
eşit taksitlerle itfa olunarak yok edilir.
261. ŞEREFİYE
Bu hesap,
bir işletme devralınırken katlanılan maliyet ile söz konusu işletmenin rayiç
bedelle hesaplanan net varlıklarının (öz varlık) değeri arasındaki olumlu
farkların izlenmesinde kullanılır. Şerefiye hesaplanırken rayiç bedelin tespit
edilmemesi halinde, net defter değeri esas alınır.
İşleyişi :
Ödenen
şerefiye bedellerinin tamamı bu hesabın borcuna kaydolunur. Yok edilmeleri
amortisman yoluyla 5 yıl içinde eşit taksitlerle yapılır.
262. KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ
İşletmenin
kurulması, yeni bir şubenin açılması, işlerin sürekli olarak genişletilmesi
için yapılan ve karşılığında maddi bir değer elde edilmeyen giderlerin
aktifleştirilmeleri durumunda izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Maliyet
değerleri ile bu hesaba borç kaydedilir. Yokedilmeleri amortisman yolu ile
olur. Genelde beş yılda eşit taksitlerle itfa olunarak yok edilir.
263. ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
İşletmede
yeni ürün ve teknolojiler oluşturulması mevcutların geliştirilmesi ve benzeri
amaçlarla yapılan her türlü harcamalardan, aktifleştirilen kısmının izlendiği
hesaptır.
İşleyişi :
Maliyet
değerleri ile bu hesaba borç kaydedilir. 5 yıl içinde eşit taksitlerle itfa
edilerek yok edilir.
264. ÖZEL MALİYETLER
Kiralanan
gayrimenkullerin geliştirilmesi veya ekonomik değerinin sürekli olarak
artırılması amacıyla yapılan giderler ile (normal bakım, onarım ve temizleme
giderleri hariç) bu gayrimenkulun kullanılması için yapılıp kira süresinin
sonunda mal sahibine bırakılacak olan, varlıkların bedellerini kapsar.
İşleyişi :
Yapılan
harcamalar hesaba borç kaydedilir. Bu harcamalar kira süresi içerisinde, kira
süresinin beş yıldan fazla olması durumunda da beş yılda eşit tutarlarla,
amorti edilir.
267. DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
Yukarıda
sayılanların dışında kalan diğer maddi olmayan duran varlık kalemlerinin
izlendiği hesaptır.
268. BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)
Maddi
olmayan duran varlık bedellerinin, kullanılabilecekleri süre içerisinde
yokedilebilmesini sağlamak amacıyla kullanılan hesaptır.
İşleyişi :
Ayrılan
amortismanlar, ilgili gider hesapları karşılığında bu hesaba alacak; kullanım
hakkı sona erenler ya da elden çıkarılanlar hesaba borç, ilgili varlık hesabına
alacak kaydedilir.
269. VERİLEN AVANSLAR
Maddi
olmayan duran varlıklarla ilgili olarak gerek yurt içi, gerekse yurt dışındaki
kişi ve kuruluşlara yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Ödeme
yapıldığında hesaba borç; varlıklar elde edildiğinde ilgili hesabın borcu
karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir.
27. ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR
Belirli bir maddi varlıkla çok yakından ilgili bulunan veya tamamen
tüketime tabi varlıklar için yapılan, üretim çalışmalarının zaman ve yoğunluğu
ile sınırlı bir ömre sahip olan giderleri içerir.
271. ARAMA GİDERLERİ
Arama
amacı ile yapılan ve bununla ilgili giderlerin izlendiği hesaptır. Maden
yatağının işletmeye elverişli olup olmadığının belirlenmesi ve giriş
noktalarının saptanması için, işletmeye geçmeden önce yapılan arama giderleri
ile petrol araştırması ile ilgili olarak
arazinin yerden ve havadan (topoğrafik, jeolojik, jeofizik, jeoşimik vb.)
incelenmesine ve gerekli işlem, deneyim ve jeolojik bilgi almak amacı ile
yapılan sondaj giderleri gibi yapılan harcamalar bu hesapta izlenir.
Arama
faaliyetlerinin sonucunda üretilebilir cevher rezervi saptanamamışsa yapılan
giderler zarar kaydedilir.
272. HAZIRLIK VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
Açık
işletmelerde, maden üstündeki örtüyü kaldırmak veya yeraltındaki maden
yataklarına girmek, bu yatakla yerüstü arasında genel kütlenin tüketilmesine
kadar sürekli bir bağlantı kurmak ve maden yataklarını üretime elverişli
parçalara bölmek, gerek insanların gerekse araçların gidip gelme ve
havalandırılmalarını ve cevherin taşınmasını sağlamak amacıyla açılacak olan
düşey, yatay ve eğilimli yol, mecra ve benzeri faaliyetlerin gerektirdiği
giderlerle; petrol işlemlerinden kuyu açma, temizleme, derinleştirme, bitirme
veya bu işlemlere hazırlık için yapılan işçilik, yakıt, tamir ve bakım,
nakliye, ikmal, malzeme vb. giderlerin izlendiği hesaptır.
277. DİĞER ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR
Özellikle
kendi bölümlerinde tanımlanmayan özel tükenmeye tabi diğer varlık değerlerinin
izlendiği hesaptır.
İşleyişleri :
Belirli
maddi varlıkla ilgisi kesinlikle saptanan harcamalar bu hesaplara borç,
özelliğini yitirmiş olan varlıklar ise kayıtlardan çıkarılmak üzere bu
hesaplara alacak kaydedilir.
278. BİRİKMİŞ TÜKENME PAYLARI (-)
Özel
tükenmeye tabi varlıklar grubuna giren kalemler özelliklerine göre
"Tükenme payı" ayrılmak suretiyle itfa edilir.
İşleyişi :
Özel
tükenmeye tabi varlıklar tükenme payı, maliyet ve gider hesapları karşılığında
hu hesaba alacak, kayıtlardan çıkarıldığı takdirde borç kaydedilir.
279. VERİLEN AVANSLAR
Özel
tükenmeye tabi varlıklar için yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Avans
ödemesi yapıldığında hesaba borç, kesinleşen ödemelerde, önceki avans ödemesi
mahsup edilmek üzere hesaba alacak kaydedilir.
28. GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI :
Bu grup, içinde bulunan dönemde ortaya çıkan ancak gelecek yıllara
ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da ileriki yıllarda tahsil
edilebilecek gelirlerden oluşur. Bu grup hesapları aşağıda gösterilmiştir.
280. GELECEK YILLARA AİT GİDERLER
Bu hesap,
peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi
gereken, gelecek yıllara ait giderleri izlemek için kullanılır.
İşleyişi :
Gelecek
yıllarla ilgili gider ve maliyet hesaplarına borç kaydedilecek olan peşin
ödenen giderler bu hesabın borcuna kaydedilir. ilgili hesap dönemlerinde bu
hesabın alacağı karşılığında dönen varlıklardaki "Gelecek Aylara Ait
Giderler" hesabına gerekli aktarmalar yapılır.
281. GELİR TAHAKKUKLARI
Üçüncü
kişilerden tahsili ya da bunlar hesabına kesin borç kaydı bir yıl veya daha
sonraki yıllarda yapılacak gelirlerin içinde bulunulan döneme ait olan
kısımlarının, ilgili gelir hesabı karşılığında borç kaydedileceği hesaptır.
İşleyişi :
Dönem
sonlarında, döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ilgili hasılat ve gelir
hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydedilir. Sonraki yıllarda alacakların
kesinleşmesiyle hesaptaki tutarlar bu hesabın alacağına karşılık, üçüncü kişi
hesaplarının borcuna geçirilerek kapatılır.
29. DİĞER DURAN VARLIKLAR
Bundan önceki bölümlerde sayılan duran varlık kalemlerine girmeyen
özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan diğer duran varlık kalemleri bu
grupta yer alır.
291. GELECEK YILLARDA İNDİRİLECEK KDV
Satın
alınan veya imal edilen, amortismana tabi iktisadi kıymetlerle ilgili, bir
yıldan daha uzun sürede indirilebilecek nitelikteki KDV'nin kayıt ve izlendiği
hesaptır.
İşleyişi :
Amortismana
tabi iktisadi kıymetlerle ilgili bir yıldan daha uzun sürede indirilebilecek
nitelikteki KDV bu hesaba borç, indirilebilme dönemlerine isabet eden tutarlar
ise bilanço dönemi sonunda bu hesaba alacak verilirken, "191. İndirilecek
Katma Değer Vergisi Hesabı"na aktarılır.
292. DİĞER KDV
Ertelenen,
iadesi gereken, tahsil edilen ve çeşitli şekillerde ortaya çıkan diğer KDV'nin
bir yılı aşan tutarlarının kaydedildiği hesaptır.
İşleyişi :
Yukarıda
belirtilen nitelikteki KDV'nin ortaya çıkması halinde bu hesaba borç, ilgili
hesaba alacak kaydedilir.
293. GELECEK YILLAR İHTİYACI STOKLAR
Tedbirli
satın alma ve imal etme politikası gereği ve stok dönüş hızı düşüklüğü
nedeniyle işletmede bulunan ve işletmenin bir yıllık dönem içinde
kullanabileceğinden daha fazla olan stok kalemlerinin izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Gelecek
yıllar ihtiyacı stoklar bu hesaba gruplar olarak borç ve kullanım dönemi bir
yılın altına düştüğünde ilgili stok hesaplarına devredilerek bu hesaba alacak
kaydedilir.
294. ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR VE MADDİ DURAN
VARLIKLAR
Çeşitli
nedenlerle işletmede kullanılma ve satış olanaklarını yitiren stoklar ve duran
varlıkların izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Tanımdaki
niteliğe dönüşen varlıklar ilgili bulundukları varlık hesaplarından çıkarılarak
bu hesaba alınır; elden çıkarıldıklarında ise hesap kapatılır.
295. PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR
İzleyen yıldan sonraki yıllarda indirim konusu yapılabilecek olan
peşin ödenen vergi ve fonların izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Gelecek dönemden daha sonraki yıllarda indirim konusu
yapılabilecek nitelikteki vergi ve fonlar ödendiğinde bu hesaba borç yazılır.
İndirilebilme süresi bir yılın altına inen vergi ve fonlar bu hesabın alacağına
karşılık, "193. Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar" hesabına
aktarılır."
297. DİĞER ÇEŞİTLİ DURAN VARLIKLAR
Bu hesap
grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli duran varlıkların
izlendiği hesaptır.
298. STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)
Bu hesap yangın, deprem, su basması gibi doğal
afetler ve bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak, teknolojik
gelişmeler ve moda değişiklikleri nedeniyle, stokların fiziki ve ekonomik
değerlerinde önemli azalışların ortaya çıkması veya bunun dışında diğer nedenlerle
gelecek yıllar ihtiyaç stokların piyasa fiyatlarında düşmelerin meydana gelmesi
veya elden çıkarılacak stoklar dolayısıyla, kayıpları karşılamak üzere ayrılan
karşılıkların izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Dönen
varlıklar grubundaki "158. Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı"nda
açıklanmıştır.
299. BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-)
Bu
gruptaki amortismana tabi varlıklar için ayrılan amortismanların izlendiği
hesaptır.
3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
Kısa vadeli yabancı kaynaklar, dönen varlıkların ayrılmasında
kullanılan ölçüye uygun olarak, en çok bir yıl veya işletmenin normal faaliyet
dönemi sonunda ödenecek yabancı kaynakları kapsar.
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar, Mali Borçlar, Ticari Borçlar, Diğer
Borçlar, Alınan Avanslar, Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler, Borç ve Gider
Karşılıkları, Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları ile Diğer Kısa
Vadeli Yabancı Kaynaklar şeklinde bölümlenir.
30. MALİ BORÇLAR
Kredi kurumlarına olan kısa vadeli borçlar ile kısa vadeli para ve
sermaye piyasası araçları ile sağlanan krediler ve vadesine bir yıldan daha az
bir süre kalan uzun vadeli mali borçların ana para taksit ve faizlerini kapsar.
300. BANKA KREDİLERİ
Bu hesap,
banka ve diğer finans kuruluşlarından sağlanan kısa vadeli kredilere ilişkin
tutarları içeren hesap kalemidir.
İşleyişi :
Alınan
kısa vadeli krediler bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde borç kaydedilir.
301. FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN BORÇLAR
Bu hesap,
kiracıların finansal kiralama yapanlara olan ve vadesi 1 yılı geçmeyen
borçlarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi:
Finansal
kiralama sözleşme tutarı bu hesaba alacak, finansal kiralamaya konu olan ilgili
varlık hesabına kira ödemelerinin bugünkü değeri ile borç ve bu iki tutar
arasındaki fark da “302-Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri”
hesabına borç kaydedilir.
302. ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA
MALİYETLERİ(-)
Finansal
kiralamanın yapıldığı tarihte kiralama işlemlerinden doğan borçlar ile
kiralanan varlığa ilişkin kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki farkı
gösteren henüz ödenmemiş finansal kiralama borçlanma maliyetlerinin izlendiği
hesaptır.
İşleyişi:
Finansal
kiralama sözleşme tutarı ile finansal kiralamaya konu olan varlığa ilişkin kira
ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki fark “Ertelenmiş Finansal Kiralama
Borçlanma Maliyetleri” olarak bu hesaba borç kaydedilir. Kiralama sözleşmesine
uygun olarak tamamlanan her dönem sonunda gerçekleşmiş olan faiz giderleri
tutarları bu hesaba alacak “66-Borçlanma Maliyetleri” hesap grubunda ilgili
borçlanma gideri hesabına borç olarak kaydedilir.
303. UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA
TAKSİTLERİ VE FAİZLERİ
Vadelerine
bir yıldan fazla süre bulunmakla birlikte uzun vadeli kredilerin, bilanço
tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek anapara taksitleri ile vadesi bir
yılın altına düşenleri ve bunların tahakkuk ettiği halde henüz ödenmeyen
faizlerini kapsar.
İşleyişi :
İşletmenin
uzun vadeli borçlarından, bilançonun düzenlenme tarihini izleyen bir yıllık
dönemde ödenecek olan taksitleri ve faizleri bu hesaba alacak, ödenmeleri
halinde borç kaydedilir.
304. TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ
Bilanço
tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek tahvil anapara borç taksitleri ile
tahvillerin tahakkuk edip de henüz ödenmeyen faizlerinin izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Yukarıda
belirtilen tahvil anapara borç, taksit ve faizleri bu hesaba alacak, ödenmeleri
halinde borç kaydedilir.
305. ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER
Tedavüldeki
finansman bonoları ve banka bonoları gibi kısa vadeli para ve sermaye piyasası
araçları karşılığında sağlanan fonlar bu hesapta izlenir.
İşleyişi :
Bu
hesapta tanımlanan menkul kıymetler ihraç edildiğinde nominal bedel üzerinden
bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir. Ödenmeleri halinde hesaba
borç kaydedilir.
306. ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER
Çıkarılmış
bonolar ve senetler kapsamına alınamayan diğer menkul kıymetlerin izlendiği
hesaptır.
İşleyişi :
Yukarıda
tanımlananlar dışında çıkarılmış diğer menkul kıymetler nominal bedel üzerinden
bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir. Ödenmeleri halinde borç
kaydedilir.
307.
308. MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKLARI (-)
Nominal
değerinin altında ihraç edilen tahvil, senet vs. diğer menkul kıymetlerin
nominal değeri ile satış fiyatı arasındaki farkın gelecek döneme ait olan kısmı
bu hesapta izlenir.
İşleyişi :
Nominal
değerin altında ihraç edilen tahvil, senet vs. diğer menkul kıymetlerin nominal
değeri ile satış fiyatı arasındaki farklardan gelecek döneme ait olanlar ve
"408. Menkul Kıymetler İhraç Farkı Hesabı"ndan bu hesaba aktarılanlar
bu hesabın borcuna, menkul kıymetin vadesine paralel olarak itfa edilmesi
kaydıyla hesaplanan itfa tutarları, "66. Finansman Giderleri"
grubundaki hesaplar karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir.
309. DİĞER MALİ BORÇLAR
Yukarıdaki
hesap kalemlerinin hiç birinin kapsamına alınmayan mali borçların izlendiği
hesaptır.
İşleyişi :
Bu
hesaba; borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde borç kaydedilir.
32. TİCARİ BORÇLAR
Kuruluşun ticari ilişkileri nedeniyle ortaya çıkan senetli ve
senetsiz borçların kaydedildiği hesapları kapsar.
320. SATICILAR
İşletmenin
faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan
senetsiz borçların izlendiği hesaptır. Ortaklar, ana kuruluş, iştirakler ve
bağlı ortaklıklara olan senetsiz ticari borçların bilanço dipnotlarında
gösterilmesi gerekir.
İşleyişi :
Senetsiz
borcun doğması ile bu hesaba alacak, ödenmesi halinde borç kaydedilir.
321. BORÇ SENETLERİ
İşletmenin
faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan
senede bağlanmış ticari borçlarının izlendiği hesaptır. Ortaklar ana kuruluş,
iştirakler ve bağlı ortaklıklara olan senetli ticari borçların bilanço
dipnotlarında gösterilmesi gerekir.
İşleyişi :
Borç senetleri
tutarları bu hesaba alacak, ödenmesi halinde borç kaydedilir.
322. BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)
Bilanço
gününde, senetli borçların tasarruf değeri ile değerlemesini sağlamak üzere
borç senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır.
İşleyişi :
Hesaplanan
reeskont tutarları bu hesaba borç, "64. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir
ve Kârlar" grubundaki "642. Faiz Gelirleri Hesabı"na gelir
kaydedilir. İzleyen dönemde hu hesap "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan
Gider ve Zararlar" grubunun "652. Reeskont Faiz Giderleri
Hesabı"na aktarılarak kapatılır.
326. ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR
Üçüncü
kişilerin belli bir işi yapmalarını, aldıkları bir değeri geri vermelerini
sağlamak amacıyla ve belli sözleşmeler nedeniyle gerçekleşecek bir alacağın
karşılığı olarak alınan depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği
hesaptır.
İşleyişi :
Alınan
depozito ve teminatlar bu hesabın alacağına, geri verilenler veya hesaba
sayılanlar borcuna kaydedilir.
329. DİĞER TİCARİ BORÇLAR
Yukarıdaki
hesap kalemlerinin hiç birinin kapsamına alınamayan ticari borçların izlendiği
hesaptır.
İşleyişi :
Bu
hesaba, borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde borç kaydedilir.
33. DİĞER BORÇLAR
Bu hesap grubu; herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana
gelmiş ve en çok bir yıl içinde ödenmesi düşünülen borçların kaydedildiği
hesapları kapsar.
331.
ORTAKLARA BORÇLAR
İşletmenin,
esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla işletmelerde işletme sahibine)
borçlu bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır.
İşleyişi
:
Borcun
doğması halinde hesaba alacak, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir.
332.
İŞTİRAKLERE BORÇLAR
İşletmenin
esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla iştiraklerine olan borçlarının
izlendiği hesaptır.
İşleyişi
:
Bu
hesaba; borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde işe borç kaydedilir.
333.
BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR
İşletmenin;
sermaye taahhüdünden borçları hariç olmak üzere faaliyet konusu dışındaki
işlemleri dolayısıyla bağlı ortaklıklara olan borçlarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi
:
Bu
hesaba, borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir.
335.
PERSONELE BORÇLAR
İşletmenin
personeline olan çeşitli borçlar bu hesapta izlenir.
İşleyişi
:
Tahakkuk
eden personele borçlar bu hesabın alacağına, ödenmesi halinde borcuna
kaydedilir.
337.
DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)
Bilanço
gününde, diğer borçlar gurubundaki senetli borçların değerlemesini sağlamak
amacı ile borç senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi
:
Hesaplanan
reeskont tutarları bu hesaba borç, "642. Faiz Gelirleri Hesabı"na
gelir kaydedilir. İzleyen dönemde hu hesap "652. Reeskont Faiz Giderleri
Hesabı"na aktarılarak kapatılır.
339.
DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR
Ticari
olmayıp yukarıdaki hesaplardan hiçbirinin kapsamına alınamayan çeşitli
borçların izlendiği hesaptır.
İşleyişi
:
Bu
hesaba; borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir.
34. ALINAN AVANSLAR
Gerek satış sözleşmeleri dolayısıyla gerekse diğer nedenlerle,
işletme tarafından üçüncü kişilerden alınan avansların izlendiği hesaptır.
340. ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI
İşletmenin
satış amacıyla gelecekte yapacağı mal ve hizmet teslimleri ile ilgili olarak
peşin tahsil ettiği tutarların izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Alıcılardan
alınan avanslar bu hesabın alacağına, malın teslim edilmesi, hizmetin görülmesi
halinde borcuna yazılır.
349. ALINAN DİĞER AVANSLAR
Özel
bölümünde tanımlanan avanslar dışında, işletmenin aldığı her türlü kısa vadeli
avansların izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
"Diğer
Avanslar" "340. Alınan Sipariş Avansları Hesabında"
açıklanmıştır.
35. YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ
Bu grup, yıllara yaygın taahhüt
işleri yapan işletmelerin üstlendikleri işlerden, gerçekleştirdikleri kısım
karşılığında aldıkları hakedişlerin izlendiği hesapları kapsar."
350-358 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞ BEDELLERİ
İşletmenin üstlendiği yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinden,
tamamladıkları kısımlar için düzenlenen hakediş bedellerinin izlendiği
hesaplardır. Bu hesaplar "170-178" hesaplara paralel olarak
düzenlenir.
İşleyişi :
Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri ile ilgili olarak
düzenlenen ve işveren tarafından onaylanan hakediş bedelleri bu hesaplara
alacak olarak yazılır. İşin geçici kabulü yapıldığında, bu hesaplardaki hakediş
bedelleri, ilgili satış hesaplarının alacağı karşılığında bu hesaplara borç
kaydedilir.
358-YILLARA YAYGIN İNŞAAT ENFLASYON DÜZELTME HESABI
Bu hesap, "697- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme
Hesabı" nın alacak kalanının aktarılarak proje bazında açılacak tali
hesaplar düzeyinde izlendiği hesaptır.
İşleyişi:
"697- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı"
nın alacak kalanı dönem sonlarında söz konusu hesabın borcuna karşılık bu
hesabın alacağına alınarak geçici kabule kadar bu hesapta bekletilir. Geçici
kabul yapıldığında o projeye ilişkin tutar bu hesaptan "648- Enflasyon
Düzeltmesi Karları" hesabına aktarılır.
36. ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER
İşletmenin sorumlu veya mükellef sıfatıyla, ödeyeceği vergi, resim,
harç, kesinti, sigorta primi, sendika aidatları, icra taksitleri ve benzeri
borçlarının izlendiği hesap grubudur.
360. ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR
İşletmenin
ekonomik faaliyetlerde bulunmasının sonucu ilgili mali mevzuat uyarınca
mükellef veya sorumlu sıfatıyla işletmenin kendisine, personeline ve üçüncü
kişilere ilişkin olarak ödenmesi gereken vergi, resim, harç ve fonların
izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Vergi,
resim, harçların tahakkuk ettirilmesini gerektiren olaylar ve işlemler ortaya
çıktıkça anılan hesaplar alacaklanır, ödemeler yapıldıkça borçlanır. Bir yıldan
daha uzun sürede ödenecek ertelenmiş veya takside bağlanmış vergiler varsa,
bunlar "438. Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar
Hesabı" na aktarılır.
361. ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ
İşletmenin,
personelin hakedişlerinden sosyal güvenlik mevzuatı hükümlerine göre kesintiye
tabi tutmakla yükümlü bulunduğu, personele ait emeklilik keseneği ve sigorta
primleri ile bunlara ilişkin işveren katılma payları ve işverence sosyal
güvenlik kuruluşlarına ödenecek diğer yükümlülüklerin izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Kesintiler
yapıldıkça bu hesap alacaklandırılır ve ödemeler yapıldıkça borçlandırılır Bir
yıldan daha uzun sürede ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri varsa, bunlar
"438. Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar Hesabı"
na aktarılır.
368. VADESİ GEÇMİŞ ERTELENMİŞ VEYA
TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER
Kanuni
süresi içerisinde ödenmeyen vergi ve yükümlülükler ile erteleme ve
taksitlendirme süresi bilanço tarihinde bir yıldan az olan vergi ve
yükümlülükleri kapsar.
İşleyişi :
Vadelerinde
ödenemeyen vergi ve diğer yükümlülüklerle erteleme veya taksitlendirme süresi
bir yıldan az olanlar ile vadesi bir yılın altına düştüğü için 438 nolu
hesaptan bu hesaba aktarılanlar, hesabın alacağına kaydedilir. Ödenmeleri halinde
hesaba borç kaydedilir. Ancak, vadesi geçmiş vergi ve diğer yükümlülüklerde
erteleme veya taksite bağlama süresi bir yılı aşanlar bu hesabın borcu
karşılığında "438. Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar
Hesabı"na aktarılır.
369. ÖDENECEK DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER
Özel
bölümlerinde tanımlananlar dışında kalan yükümlülüklerin izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Tahakkuk
ettirilmesini gerektiren olaylar ve işlemler ortaya çıktıkça anılan hesaplar
alacaklanır, ödemeler yapıldıkça borçlanır.
37. BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
Bilanço tarihinde belirgin olarak ortaya çıkan ancak tutarının ne
olacağı kesin olarak bilinemeyen veya tutarı bilinmekle birlikte ne zaman
tahakkuk edeceği bilinemeyen kısa vadeli borçlar veya giderler için ayrılan
karşılıkların izlendiği hesap grubudur. Bu grupta yer alan karşılık hesapları
aktifi düzenleyici nitelikte değildir.
370. DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL
YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI
Dönem
kârı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi, diğer vergi ve kesintiler, fonlar ve
benzeri diğer yükümlülükler için ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Dönem
kârı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi ve yasal yükümlülükler, dönem kârı
hesabının borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Vergi tahakkukunun
kesinleşmesi durumunda borç kaydı suretiyle hesap kapatılır ve ilgili tutar
"371. Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri" ile
mahsup edilerek kalan tutar "350. Ödenecek Vergi ve Fonlar" hesabına
aktarılır.
371. DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE
DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-)
Mevzuat
gereğince peşin ödenen gelir ve kurumlar vergisi ile diğer yükümlülüklerin
izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Dönem
Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıklarından indirilmek üzere, "193.
Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı"ndan yapılan aktarmalar bu hesabın
borcuna, 193 nolu hesabın alacağına kaydedilir. Tahakkuk eden tutarlar ve gelir
vergisinden mahsup edilen tutarlar ise bu hesaba alacak kaydedilir.
372. KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI
Bu
hesapta, belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan ve bir yıl içinde ödeneceği
öngörülen kıdem tazminatları karşılıkları izlenir.
İşleyişi :
"472.
Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı"ndan yukarıda yapılan tanım çerçevesinde
yapılan aktarmalar bu hesaba alacak, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir.
373.
MALİYET GİDERLERİ KARŞILIĞI
Aylık
maliyetlerin belirlenmesinde, gelecek aylarda kesin tahakkuku yapılacak
giderlerle aylık maliyetlere pay verilmesinde, tamir-bakım, ikramiyeler,
finansman giderleri vb. giderlere ilişkin tahmini gider karşılıklarının
izlendiği hesaptır.
İşleyişi
:
Aylık
maliyetlere yüklenen tahmini gider karşılıkları bu hesaba alacak bu giderlerin
kesin tutarları belli olduğunda ise bu hesaba borç kaydedilir.
379. DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
Kısa
vadeli diğer borç ve gider karşılıklarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Bu grubun
yukarıda belirtilen hesapları içinde yer almayan ve önemlilik kavramına göre de
ayrı ayrı hesaplarda izlenmesi mümkün olmayan borç ve gider karşılıkları bu
hesaba alacak, ödenmeleri halinde de borç kaydedilir.
38. GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI
Bu grup, içinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ancak gelecek aylara
ait gelirler ile faaliyet dönemine ait olup ödenmesi gelecek aylarda yapılacak
giderlerden oluşur.
380. GELECEK AYLARA AİT GELİRLER
Gelecek
bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan kısa süreye
ait kısımlarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Peşin
tahsil olunan gelirler bu hesabın alacağına kaydedilir. Ait olduğu dönemde
ilgili gelir hesaplarına devredilir.
381. GİDER TAHAKKUKLARI
Gelecek
aylarda ödemesi yapılacak ve kesinlikle belgeye dayalı gider tahakkuklarının
izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Yapılan
tahakkuklar ilgili gider ve zarar hesaplarına borç, bu hesaba alacak, yapılan
ödemeler borç kaydedilir.
39. DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
Özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan diğer kısa vadeli
yabancı kaynaklar bu grupta yer alır.
391. HESAPLANAN
KDV
Bu hesap;
teslim edilen mal veya ifa edilen hizmetler üzerinden hesaplanan Katma Değer
Vergisi ile işlemi gerçekleşmeyen ya da işlemden vazgeçilen mal ve hizmetlere
ilişkin katma değer vergisinin izlendiği hesaptır.
İşleyişi
:
Hesaplanan
katma değer vergisi bu hesaba alacak kaydedilir. Düzeltmeler bu hesaba borç
kaydedilir. Vergilendirme dönemi itibariyle bu hesabın bakiyesi, "191-
İNDİRİLECEK KDV" ve/veya "190- DEVREDEN KDV" hesapları ile
karşılaştırılır. Yapılan karşılaştırmada bu hesabın bakiyesi "191-
İNDİRİLECEK KDV" ve/veya "190- DEVREDEN KDV" hesaplarının
bakiyesinden fazla olduğu takdirde vadesinde ödenmek üzere "360- ÖDENECEK
VERGİ VE FONLAR" hesabına aktarılarak kapatılır.
392. DİĞER KDV
Bu hesap;
teşvikli yatırım mallarının ithalinden doğan ve ertelenen Katma Değer Vergisi
ve ihraç kaydiyle satış nedeniyle ertelenen ve terkin edilecek Katma Değer
Vergisi gibi ihtiyaca göre bölümlenir.
İşleyişi :
Teşvikli
yatırım mallarının ithalinde gümrük idareleri tarafından tarh ve tahakkuk
ettirilerek ertelenen katma değer vergisi, aktifteki ilgili hesabın borcu
mukabili bu hesaba alacak, mevzuat gereği yapılacak terkin sonunda aktifteki
ilgili hesabın alacağı karşılığı bu hesaba borç kaydedilmek suretiyle işlem
görür.
Yatırım
teşvik belgelerinde öngörüldüğü şekilde gerçekleşmemesi halinde ertelenen katma
değer vergisi bu hesaba borç, ödenmek üzere pasifteki tahakkuk hesabına alacak
kaydedilir.
Vergi
dairesince tecil olunan katma değer vergisi "391. Hesaplanan Katma Değer
Vergisi Hesabı" nın borcu mukabili bu hesaba alacak, mevzuat gereği
yapılacak terkin sonucunda borçlusunun alacağı mukabili bu hesaba borç
kaydedilir.
İhracatın
gerçekleşmemesi halinde ise, tecil olunan katma değer vergisi "391.
Hesaplanan Katma Değer Vergisi Hesabı"nın alacağı mukabili bu hesaba borç
kaydedilir.
393. MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI
Merkezin şubelerle, şubelerin merkezle veya kendi aralarındaki
borç ve alacak ilişkilerinin izlendiği borçlu ve alacaklı olarak çalışan
hesaptır. Bu hesap dönem içinde kullanılır, füzyon da kapatılır.
İşleyişi :
Merkezin şubelerden, şubelerin diğer şubelerden veya merkezden
olan alacakları bu hesaba borç, borçları da alacak kaydedilir.
397. SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI
Sayımlar
sonunda tespit edilen kasa, stok ve maddi duran varlıklar fazlalarıyla,
üniteler arası yollamada ortaya çıkan fazlaların geçici olarak kayıt edileceği
hesaptır.
İşleyişi :
Kasa
sayım fazlasının tespitinde kasa hesabı borcu karşılığında bu hesaba alacak
kaydolunur. Belgelerine dayanarak üçüncü şahıslara ödenmesi gereken kasa
fazlaları bu hesabın borcuna kaydolunur. Bu hesaptaki kalıntıdan bekleme
süresini dolduranlar "671. Önceki Dönem Gelir ve Karlar" hesabı
alacağına aktarılır.
Stok
sayım fazlalarının tespitinde, emsal değeri üzerinden bu hesaba alacak, ilgili
stok hesabına borç yazılır. Sayım dönemi içinde normal olduğu belgelenen
fazlalar ilgili maliyet hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydolunur.
Maddi
duran varlık fazlasının tespitinde, fazlalar emsal değerleriyle ilgili duran
varlık hesabı karşılığında bu hesaba alacak yazılır, sayım dönemi içinde kâr
kaydı gerektiği belgelenenler "679. Diğer Olağandışı Gelir ve Kârlar
Hesabı" karşılığında bu hesaba borç yazılır.
399. DİĞER ÇEŞİTLİ YABANCI KAYNAKLAR
Bu hesap
grubu içinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli yabancı kaynakların
izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Yukarıdaki
hesaplar dışında oluşan diğer yabancı kaynaklar bu hesabın alacağına, ödemeler
ise borcuna kaydolunur.
4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
Kredi kurumlarından, sermaye piyasasından ve işletmenin ilişkide
bulunduğu üçüncü kişilerden sağlanan ve bir yıldan fazla vadeli olan işletme
borçlarını kapsar.
Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar, Mali Borçlar, Ticari Borçlar, Diğer
Borçlar, Alınan Avanslar, Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler, Borç ve Gider
Karşılıkları, Gelecek Yıllara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları ile Diğer Uzun
Vadeli Yabancı Kaynaklar şeklinde bölümlenir.
40. MALİ BORÇLAR
Bilanço tarihi itibariyle vadesine bir yıldan fazla süre kalmış
bulunan, banka ve diğer finans kuruluşlarından alınan krediler ile işletmece
borçlanma amacıyla ihraç edilmiş, menkul değerler bu hesap grubunda yer alır.
400. BANKA KREDİLERİ
Banka ve
diğer finans kuruluşlarından alınan uzun vadeli kredilerin yer aldığı hesaptır.
İşleyişi :
Alınan
uzun vadeli krediler bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde borç kaydedilir.
Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek ana para taksitleri ile
vadesi bir yıla düşen tutarlar "303. Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri
ve Faizleri Hesabı" nın alacağına aktarılmak suretiyle bu hesaba borç
kaydedilir.
401. FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN BORÇLAR
Bu hesap,
kiracıların finansal kiralama yapanlara olan ve vadesi 1 yılı aşan borçlarının
izlendiği hesaptır.
İşleyişi:
Finansal
kiralama sözleşme tutarı bu hesaba alacak, finansal kiralamaya konu olan ilgili
varlık hesabına kira ödemelerinin bugünkü değeri ile borç ve bu iki tutar
arasındaki fark da “402-Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri”
hesabına borç kaydedilir. Dönemsellik varsayımına uygun olarak dönem
sonlarında, izleyen dönemi ilgilendiren tutar, “301- Finansal Kiralama
İşlemlerinden Borçlar” hesabına alacak, bu hesaba borç kaydedilir.
402. ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA
MALİYETLERİ(-)
Finansal
kiralamanın yapıldığı tarihte kiralama işlemlerinden doğan ve vadesi bir yılı
aşan borçlar ile kiralanan varlığa ilişkin kira ödemelerinin bugünkü değeri
arasındaki farkı gösteren henüz ödenmemiş finansal kiralama borçlanma
maliyetlerinin izlendiği hesaptır.
İşleyişi:
Finansal
kiralama sözleşme tutarı ile finansal kiralamaya konu olan varlığa ilişkin kira
ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki fark “Ertelenmiş Finansal Kiralama
Borçlanma Maliyetleri” olarak bu hesaba borç kaydedilir. Kiralama sözleşmesine
uygun olarak tamamlanan ve her dönem sonunda izleyen döneme ilişkin tutar “302-
Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri” hesabına borç, bu hesaba
alacak kaydedilir.
405. ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER
İşletme
tarafından çıkarılmış bulunan tahvillerden vadesi bir yılı aşanlar bu hesapta
izlenir. İşletmece hisse senedi ile değiştirilebilir ve erken paraya
çevrilebilir tahviller çıkarılmış olması durumunda bunların tutar ve
nitelikleri dipnotlarda ayrıca belirtilir.
İşleyişi :
Çıkarılmış
tahviller nominal bedelleri ile bu hesaba alacak kaydedilir. Bilanço tarihinden
itibaren bir yıl içinde ödenecek tahvil, anapara borç ve taksitleri bilanço
dönemlerinde "304. Tahvil Anapara, Borç, Taksit ve Faizleri Hesabına"
aktarılmak suretiyle bu hesaba borç kaydedilir.
407. ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER
İşletmece
çıkarılmış katılma intifa senedi dışındaki vadeleri bir yıldan uzun olan diğer
menkul değerler bu hesap kaleminde yer alır.
Yukarıdaki
hesaplarda tanımlanmış menkul kıymetler dışında kalan çıkarılmış diğer menkul
kıymetler bu hesapta izlenir.
İşletmece
çıkarılmış katılma intifa senetleri ve özkaynak niteliğindeki diğer menkul
kıymetler bu hesapta yer almaz.
Ortakların
"Katılma intifa Senedi" ihraç etmeleri halinde,"Katılma İntifa
Senedi Sermayesi" özkaynaklar grubunda "Sermaye" hesabının
altında; "Geri Satın Alınan Katılma İntifa Senetleri" ise dönen
varlıklarda menkul kıymetler hesap grubu içinde gösterilir.
İşleyişi :
Yukarıda
tanımlananlar dışında çıkarılmış diğer menkul kıymetler nominal bedelle bu
hesaba alacak kaydedilir. Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek
tahvil anapara borç ve taksitleri bilanço dönemlerinde "306. Çıkarılmış
Diğer Menkul Kıymetler Hesabı"na aktarılmak suretiyle bu hesaba borç kaydedilir.
408. MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKI (-)
Nominal
değerinin altında ihraç edilen tahvil, senet ve diğer menkul kıymetlerin
nominal değerleri ile satış fiyatı arasındaki farkın gelecek yıllara ait olan
kısmı bu hesapta izlenir.
İşleyişi :
Nominal değerinin
altında ihraç edilen tahvil, senet ve diğer menkul kıymetlerin nominal değeri
ile satış fiyatı arasındaki fark bu hesabın borcuna kaydedilir. Bu satış
farklarında gelecek dönemde itfa edilecek kısmı bilanço tarihinde "308.
Menkul Kıymetler İhraç Farkı Hesabı"na aktarılarak bu hesaba alacak
kaydedilir.
409. DİĞER MALİ BORÇLAR
Yukarıdaki
hesap kalemlerinin hiçbirine girmeyen değerler bu başlık altında toplanır.
İşleyişi :
Bu
hesaba, borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde borç kaydedilir.
42. TİCARİ BORÇLAR
Bilanço tarihinden itibaren vadelerine bir yıldan fazla süre
bulunan ticari borçlar bu hesap grubunda yer alır. Bağlı ortaklıklara ve
iştiraklere olan ticari borçların tutarları bilanço dipnotlarında belirtilir.
420. SATICILAR
İşletmenin
faaliyet konusu i1e ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan
vadelerine bir yıldan fazla süre bulunan senetsiz borçların izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Senetsiz
ticari borcun doğması ile bu hesaba alacak kaydedilir. Bilanço çıkarma
dönemlerinde vadeleri bir yılın altına düşenler bu hesaba borç kaydedilerek
"320. Satıcılar Hesabı" nın alacağına aktarılır.
421. BORÇ SENETLERİ
İşletmenin
faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan
vadelerine bir yıldan fazla süre bulunan senetli borçlarının izlendiği
hesaptır.
İşleyişi :
Borç
senetleri tutarları bu hesaba alacak bilanço tarihinde vadeleri bir yılın
altına düşen senetli borçlar "321. Borç Senetleri Hesabı"nın
alacağına aktarılarak bu hesaba borç kaydedilir.
422. BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)
Bilanço
gününde, senetli borçların tasarruf değeriyle değerlenmesini sağlamak üzere,
borç senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır.
İşleyişi :
Hesaplanan
reeskont tutarları bu hesaba borç, "64. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir
ve Kârlar" grubundaki "642. Faiz Gelirleri Hesabı"na alacak
kaydedilir. İzleyen dönemde bu hesap, "65. Diğer Faaliyetlerden Olağan
Gider ve Zararlar" grubunun "652. Reeskont Faiz Giderleri
Hesabına" aktarılarak kapatılır.
426. ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR
"326.
Alınan Depozito ve Teminatlar" hesabında alış amaçları belirtilen depozito
ve teminattan vadeleri bir yıldan fazla olan kısımları bu hesap kapsamına
girer.
İşleyişi :
Alınan
depozito ve teminatlar bu hesabın alacağına, geri verilenler veya hesaba
sayılanlarla, geri verilmemiş bilanço gününde vadeleri bir yılın altına
düşenler bu hesabın borcuna yazılarak "326. Alınan Depozito ve Teminatlar
Hesabı"na aktarılarak kapatılır.
429. DİĞER TİCARİ BORÇLAR
Yukarıdaki
hesap kalemlerinin hiç birinin kapsamına alınamayan bir yılı aşan ticari
borçların izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Bu hesaba
borcun doğması halinde alacak, vadesi bir yılın altına düşenler "329.
Diğer Ticari Borçlar Hesabı"na aktarılarak borç kaydedilir.
43. DİĞER BORÇLAR
Bu hesap grubu, herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana
gelmiş vadeleri bir yıldan fazla süreli bulunan borçların kaydedildiği
hesapları kapsar.
431. ORTAKLARA BORÇLAR
İşletmenin
esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla ortaklara borçlu bulunduğu
vadeleri bir yıldan fazla süreli tutarların izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Borcun
doğması halinde hesaba alacak, vadesi bir yılın altına düşmesi halinde 331
No.lu hesaba aktarılarak borç kaydedilir.
432. İŞTİRAKLERE BORÇLAR
İşletmenin
esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla iştiraklerine olan
vadeleri bir yıldan fazla süreli borçlarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Borcun
doğması halinde hesaba alacak vadesi bir yılın altına düşmesi halinde
"332. İştiraklere borçlar Hesabı"na aktarılarak borç kaydedilir.
433. BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR
İşletmenin
sermaye taahhüdünden borçları hariç olmak üzere faaliyet konusu dışındaki
işlemleri dolayısıyla bağlı ortaklıklara olan borçlarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Borcun
doğması ile hesaba alacak, vadesi bir yılın altına düşenler "333. Bağlı
Ortaklıklara Borçlar Hesabı"na aktarılmak suretiyle borç kaydedilir.
437. DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-)
Bilanço
gününde, uzun vadeli diğer borçlar grubunda yer alan senetli borçların
değerlemesini sağlamak amacı ile borç senetleri için ayrılan reeskont
tutarlarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
"337.
Diğer Borç Senetleri Reeskontu Hesabı"nda açıklanmıştır.
438. KAMUYA OLAN ERTELENMİŞ VEYA
TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR
Kamuya
olan vergi ve benzeri borçlardan vadesinde ödenmeyip ertelenmiş veya taksite
bağlanmış olup bir yıldan daha uzun bir sürede ödenecek olan kısmının izlendiği
hesaptır.
İşleyişi :
Bir
yıldan uzun vadeli kamuya olan ertelenmiş veya taksitlendirilmiş borçlar ile
"368. Vadesi Geçmiş Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Vergi ve Diğer
Yükümlülükler Hesabı"ndan vadeleri bir yılı aşan borçlar hesaba alacak;
vadesi bir yılın altına düşenler kısa vadeli yabancı kaynaklarda yer alan
ilgili hesaplara aktarılmak suretiyle bu hesaba borç kaydedilir.
439. DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR
Ticari
olmayıp yukarıdaki hesaplardan hiç birinin kapsamına alınamayan çeşitli
borçların izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Borcun
doğması halinde alacak, bilanço tarihinde vadesi bir yılın altına düşenler
"339. Diğer Çeşitli Borçlar Hesabı"na aktarılarak borç yazılır.
44. ALINAN AVANSLAR
Satış sözleşmeleri ve diğer nedenlerle alınan ve vadeleri bir yılı
aşan avanslar bu bölüm kapsamına girer.
440. ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI
İşletmenin
satış sözleşmesine dayanarak mal ve hizmetin tesliminden önce tahsil ettiği bir
yılı aşan avansların izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Alıcılardan
alınan avanslar bu hesaba alacak, vadesi bir yılın altına düşenler "340.
Alınan Sipariş Avansları Hesabı"na aktarılmak suretiyle bu hesaba borç
kaydedilir.
449. ALINAN DİĞER AVANSLAR
Yukarıda
açıklanan avanslar dışında, işletmenin aldığı her türlü uzun vadeli avansların
izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Alınan
avanslar bu hesabın alacağına, vadesi bir yılın altına düşenler "349.
Alınan Diğer Avanslar Hesabı"na aktarılmak suretiyle bu hesaba borç
kaydedilir.
47. BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
Bilanço tarihinde belirgin olarak ortaya çıkan ancak tutarının ne
olacağı kesin olarak bilinemeyen veya tutarı bilinmekle birlikte ne zaman
tahakkuk edeceği bilinmeyen uzun vadeli borçlar veya giderler için ayrılan
karşılıkların izlendiği hesap grubudur.
Bu grupta yer alan karşılık hesapları aktifi düzenleyici nitelikte
değildir.
472. KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI
Belirlenecek
esaslar çerçevesinde ayrılacak kıdem tazminatı karşılıkları bu hesap kaleminde
gösterilir.
İşleyişi :
Hesaplanan
kıdem tazminatı karşılık tutarları ilgili gider hesaplarına borç bu hesaba
alacak kaydedilir. İzleyen dönemde ödenmesi beklenen kıdem tazminatı karşılık
tutarları bu hesabın borcuna, "37. Borç ve Gider Karşılıkları"
grubundaki "372. Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı"na alacak
kaydedilir.
479. DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
Uzun
vadeli diğer borç ve gider karşılıklarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Bu grubun
yukarıda belirlenen hesaplar içinde yer almayan ve önemlilik kavramına göre de
ayrı ayrı hesaplarda izlenmesi mümkün olmayan borç ve gider karşılıkları
doğduğunda bu hesaba alacak, ilgili gider gruplarına borç kaydedilir. İzleyen
dönemde ödenmesi beklenen borç ve gider karşılık tutarları bu hesabın borcuna,
"379. Diğer Borç ve Gider Karşılıkları Hesabı"nın alacağına
kaydedilir.
48. GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI
Bilançonun çıkarıldığı dönemi izleyen yıldan daha sonraki bilanço
dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirler ile faaliyet dönemine ait olup da
gelecek bilanço dönemlerinde ödenecek giderlerden oluşur.
480. GELECEK YILLARA AİT GELİRLER
Gelecek
bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan uzun süreye
ait kısımlarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Peşin
tahsil olunan gelirler bu hesabın alacağına kaydedilir. Kısa vadeli nitelik
kazanan gelirler bu hesabın borcu mukabili "380. Gelecek Aylara Ait
Gelirler Hesabı"na aktarılır.
481. GİDER TAHAKKUKLARI
Gelecek
yıllarda ödenmesi yapılacak ve kesinlikle belgeye dayalı gider tahakkuklarının
izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Yapılan
tahakkuklar ilgili gider ve zarar hesapları mukabili bu hesaba alacak, vadesi
bir yılın altına düşenler "381. Gider Tahakkukları Hesabı"na
aktarılarak bu hesaba borç kaydedilir.
49. DİĞER UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
Özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan diğer uzun vadeli
yabancı kaynaklar bu grupta yer alır.
492. GELECEK YILLARA ERTELENEN VEYA TERKİN
EDİLEN KDV
Bu hesap,
teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip,
fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisi
ile imalatçı teşebbüsler tarafından imal ettikleri mallardan ihraç edilmek
kaydı ile ihracatçılara yapılan teslimler nedeniyle hesaplanan ve düzenlenen
fatura ve fatura yerine geçen belgelerde mevzuat gereği ihracatçılardan tahsil
edilmeyen ve tamamının indirim konusu yapılmaması nedeniyle gelecek bilanço
devrelerine kadar tecil olunan katma değer vergisinin kaydedildiği ve izlendiği
hesaptır.
İşleyişi :
Bu hesap
bilanço döneminde "392. Diğer Katma Değer Vergisi Hesabı"yla
ilişkilendirilmek suretiyle kullanılır ve bu hesap gibi işlem görür.
493. TESİSE KATILMA PAYLARI
İşletmeye
ait tesislerden yararlanmak amacıyla üçüncü kişilerin, tesis bedellerine
katılma paylarının kayıt ve izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Katılma
paylarının tahsilinde bu hesaba alacak, tesisin ömrü süresine göre belirlenecek
itfa tutarları "649. Faaliyetle İlgili Diğer Gelir ve Kârlar
Hesabı"na alınarak bu hesaba borç kaydedilir.
499. DİĞER ÇEŞİTLİ UZUN VADELİ YABANCI
KAYNAKLAR
Bu hesap
grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli yabancı kaynakların
izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Tahakkuk
eden tutarlar bu hesaba alacak, vadesi bir yılın altına düşenler, "399.
Diğer Çeşitli Yabancı Kaynaklar Hesabı"na aktarılarak borç kaydedilir.
5. ÖZKAYNAKLAR
İşletme sahip veya ortaklarının bilanço tarihinde işletmeye yapmış
oldukları sermaye yatırımlarının tutarını gösteren ödenmiş sermaye ile, Sermaye
Yedekleri, Kâr Yedekleri, Geçmiş Yıllar Kârları ve Geçmiş Yıllar Zararları ve
Dönemin Net Kâr veya Zararını kapsar.
50. ÖDENMİŞ SERMAYE
500. SERMAYE
İşletmeye
tahsis edilen veya işletmelerin ana sözleşmelerinde yer alan ve Ticaret
Siciline tescil edilmiş bulunan sermaye tutarı bu hesapta yer alır. Kayıtlı
sermaye sistemine alınan ortaklıklarda çıkarılmış sermaye gösterilir. Kayıtlı
sermaye tavanı ayrıca dipnotlarda belirtilir.
İşleyişi :
Taahhüt
edilen sermaye tutarı bu hesaba alacak, ödenmemiş sermaye hesabına borç
kaydedilir.
501. ÖDENMEMİŞ SERMAYE (-)
İşletmeye
tahsis edilen veya ortaklarca yüklenilen sermayenin henüz ödenmemiş kısmıdır.
İşleyişi :
Taahhüt
edilen sermaye tutarı "500. Sermaye Hesabı" alacağı ile bu hesaba
borç, ödenen tutarlar alacak kaydedilir.
502- SERMAYE DÜZELTMESİ OLUMLU FARKLARI
Bu hesap
ödenmiş sermaye tutarının düzeltilmesi sonucu ortaya çıkan olumlu farkların
izlendiği hesaptır.
İşleyişi:
Ödenmiş
sermaye tutarının enflasyon düzeltilmesine tabi tutulması sonucunda ödenmiş
sermaye tutarında meydana gelen artışlar bu hesabın alacağına, “698- Enflasyon
Düzeltme Hesabı” nın borcuna kaydedilir. İzleyen dönemde enflasyon oranının
düşmesi sonucu taşıma işleminden ortaya çıkan azalışlar bu hesabın borcuna
“698- Enflasyon Düzeltme Hesabı” nın alacağına kaydedilir.
Bu
farkların sermayeye eklenmesi durumunda “500- Sermaye Hesabı” nın alacağına
karşılık bu hesap borçlandırılır.
503- SERMAYE DÜZELTMESİ OLUMSUZ FARKLARI (-)
Bu hesap
ödenmiş sermaye tutarının düzeltilmesi sonucu ortaya çıkan olumsuz farkların
izlendiği hesaptır.
İşleyişi:
Ödenmiş
sermaye tutarının ilk kez enflasyon düzeltilmesine tabi tutulması sonucu
ödenmiş sermaye tutarında azalış meydana gelmesi durumunda bu hesabın borcuna,
“698- Enflasyon Düzeltme Hesabı” nın alacağına kaydedilir. İzleyen dönemlerde
düzeltme sonucunda ortaya çıkan olumlu farklar önce bu hesaptaki tutardan
mahsup edilir, varsa kalanı “502- Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farklar” hesabına
alacak yazılır.
52. SERMAYE YEDEKLERİ
Hisse senedi ihraç primleri, iptal edilen ortaklık payları ve
yeniden değerleme değer artışları gibi sermaye hareketleri dolayısıyla ortaya
çıkan ve işletmede bırakılan tutarların izlendiği hesap grubudur.
520. HİSSE SENEDİ İHRAÇ PRİMLERİ
Yeni
çıkarılan hisse senetlerinin primli satışından kaynaklanan tutarlar bu hesapta
izlenir.
İşleyişi :
Hisse
senedinin nominal fiyatı ile satış fiyatı arasındaki fark bu hesabın alacağına
satış biçimine bağlı olarak ilgili hesabın borcuna kaydedilir.
Bu
tutarların sermayeye ilavesi veya başka bir amaçla kullanılması durumunda
hesaba borç kaydedilir.
521. HİSSE SENEDİ İPTAL KÂRLARI
İptal
edilen hisse senetlerinin bedellerine mahsuben yapılan ödemelerin, bunların
yerine çıkarılan hisse senetlerinden elde edilen hasılat noksanı kapatıldıktan
sonra artan kısmın izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Elde
edilen hisse senedi iptal karları bu hesaba alacak kaydedilir. Bu tutarların
sermayeye ilavesi veya başka amaçlarla kullanılması durumunda ilgili hesaplara
borç kaydedilir.
522. M.D.V. YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI
İşletmenin
aktifine kayıtlı maddi duran varlık kalemlerinin yeniden değerlenmesinden
oluşan değer artışlarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Yeniden
değerleme net değer artışı ilgili hesaplar karşılığında bu hesaba alacak
kaydedilir. Bu tutarların sermayeye ilavesi veya başka bir amaçla kullanılması
durumunda bu hesaba borç kaydedilir.
523. İŞTİRAKLER YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI
İşletmenin
iştirakleri ile bağlı ortaklıkları bünyesinde yapılan yeniden değerleme
dolayısıyla oluşan değer artışının sermayeye eklenmesi sonucunda, bu sermayeden
işletmeye isabet eden kısmı gösterir.
İşleyişi :
İşletmenin
iştirakleri ve bağlı ortaklıkları bünyesinde yapılan yeniden değerleme
dolayısıyla oluşan değer artışları sermayeye eklenmesi sonucunda, işletmeye
bedelsiz olarak verilen hisse senetleri ve payları bu hesabın alacağına,
"242. İştirakler" veya "245. Bağlık Ortaklıklar
Hesapları"nın borcuna kaydedilir.
529. DİĞER SERMAYE YEDEKLERİ
Bu hesap
grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer sermaye yedeklerinin
izlendiği hesaptır.
53.
54. KÂR YEDEKLERİ
Kanun, ana sözleşme hükümleri ya da ortaklıkların yetkili organları
tarafından alınan kararlar uyarınca, dağıtılmamış ya da işletmede alıkonulmuş
kârlar bu hesap grubunda gösterilir.
540. YASAL YEDEKLER
Kanun
hükümleri uyarınca ayrılmış bulunan yedekler bu hesap kaleminde gösterilir.
İşleyişi :
Yedekler
faaliyet yılı kârından mahsup edilmek suretiyle bu hesaplara alacak kaydedilir.
541. STATÜ YEDEKLERİ
Ana
sözleşme hükümleri çerçevesinde ayrılan yedekler bu hesap kalemi içinde yer
alır.
İşleyişi :
Bu hesap
"540. Yasal Yedekler Hesabı" gibi işlem görür.
542. OLAĞANÜSTÜ YEDEKLER
Sermaye
şirketlerinde Genel Kurul tarafından ayrılmasına karar verilen olağanüstü yedek
akçeler ile dağıtım dışı kalan kârlar bu hesapta yer alır.
İşleyişi :
Bu hesap
"540. Yasal Yedekler Hesabı" gibi işlem görür.
548. DİĞER KÂR YEDEKLERİ
Özellikle
kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan kârdan ayrılan diğer yedekler bu hesapta
izlenir.
İşleyişi :
Kardan
ayrılan tutarlar bu hesaba alacak, mahsubunda borç kaydedilir.
549. ÖZEL FONLAR
İşletmede
bırakılması ve tasarrufu zorunlu yasal fonlar ile diğer maksatlarla ayrılan
fonlar bu hesapta izlenir.
İşleyişi :
Kardan
ayrılan tutarlar bu hesaba alacak, mahsubunda borç kaydedilir.
57. GEÇMİŞ YILLAR KARLARI
570. GEÇMİŞ YILLAR KARLARI
Geçmiş
faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan ve işletme sahibine veya ortaklarına
dağıtılmamış bulunan kârlardan ilgili yedek hesaplarına alınmayan tutarların
izlendiği hesaptır.
58. GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI (-)
580. GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI
Geçmiş
faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan dönem net zararlarının izlendiği hesaptır.
59. DÖNEM NET KARI (ZARARI)
Bu grup işletmenin nihai faaliyet sonucunu gösteren hesapları
kapsar.
590. DÖNEM NET KARI
İşletmenin
faaliyet dönemine ilişkin vergi sonrası net kâr tutarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Sonuç
hesaplarında yer alan "692. Dönem Net Kârı veya Zararı Hesabı"ndan
aktarılan tutarlar bu hesaba alacak, aynı hesaba borç kaydedilir.
591. DÖNEM NET ZARARI (-)
İşletmenin
faaliyet dönemine ilişkin net zarar tutarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi :
Sonuç
hesaplarında yer alan "692. Dönem Net Kârı veya Zararı Hesabı"ndan
aktarılan tutarlar bu hesaba borç, aynı hesaba alacak kaydedilir.
6. GELİR TABLOSU HESAPLARI
İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin brüt satışları,
satış-indirimleri satışların maliyeti, faaliyet giderleri, diğer faaliyetlerden
gelir ve kârlar, diğer faaliyetlerden gider ve zararlar, finansman giderleri,
olağandışı gelir ve kârlar ve olağandışı gider ve zararlardan oluşur.
60. BRÜT SATIŞLAR
İşletmenin esas faaliyetleri
çerçevesinde satılan mal yada hizmetler karşılığında alınan yada tahakkuk
ettirilen toplam değerleri kapsar. Satılan mal ve hizmetlerle ilgili
sübvansiyonlar, satış tarihindeki vade farkları, ihracatla ilgili dönem içinde
ortaya çıkan kur farkları, vergi iadeleri brüt satışlar içinde gösterilir. Brüt
Satışlara Katma Değer Vergisi dahil edilmez.
Holding ana şirketinin, kendine
bağlı yurtiçi ve yurtdışı ortaklıklarından elde ettiği gelirler ana şirketin
esas faaliyet gelirini oluşturduğundan bu bölümdeki hesaplarda izlenir
Brüt Satışlar; yurtiçi satışlar,
yurtdışı satışlar ve diğer gelirler şeklinde bölümlenir.
600.
YURTİÇİ SATIŞLAR
Yurt
içindeki gerçek ve tüzel kişilere satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan
ya da tahakkuk ettirilen toplam değerlerin izlendiği hesaptır. Gereksinime göre
bölümlenebilir.
İşleyişi
:
Satış
gerçekleştiğinde hasılat tutarı bu hesaba alacak kaydedilir.
601.
YURTDIŞI SATIŞLAR
Yurt
dışında satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan yada alınacak olan toplam
değerlerin izlendiği hesaptır.
İşleyişi
:
Yurtiçi
satışlarda olduğu gibidir.
602.
DİĞER GELİRLER
İşletmenin
korunması, ihracatı teşvik ya da hükümet politikasına uyma zorunluluğu
karşısında oluşan işletmenin faaliyet hasılatındaki düşüklüğü veya faaliyet
zararını gidermek için, sermaye katkısı niteliğinde olmayan, mali yardımlar
(sübvansiyonlar), devletin bazı malları vergi, resim, harç ve benzeri
yükümlülüklerden istisna etmesi yoluyla yaptığı yardımlar (vergi iadeleri) ve
satış tarihindeki vade farkları, ihracatla ilgili fiyat istikrar destekleme
primi vb.. hasılat kalemleri bu hesapta izlenir.
İşleyişi
:
Dönem
içindeki faaliyetlerden doğan sübvansiyon, vergi iadesi, vade farkları, (vb.)
tutarları saptanarak ilgili hesaba borç, bu hesaba ise alacak kaydedilir.
61. SATIŞ İNDİRİMLERİ (-)
Net satış hasılatına ulaşabilmek
için brüt satışlardan indirilmesi gereken değerleri kapsar.
Satıştan iadeler, satış
iskontoları ve diğer indirimler şeklinde bölümlenir.
610.
SATIŞTAN İADELER (-)
Satılan
malların iade edilen bölümünün fatura tutarlarını kapsar.
İşleyişi
:
Daha önce
yapılan satışlar ile ilgili olarak ilgili hesaplara borç, Brüt Satışlardan
ilgili hesaplara alacak kaydedilmiş bulunan malın fatura tutarı, malın kısmen
yada tamamen iade edilmesi durumuna göre, "610. Satıştan İadeler
Hesabı"nın borcuna, buna karşılık ilgili hesaba alacak kaydedilir.
611.
SATIŞ İSKONTOLARI (-)
Satışla
ilgili faturanın düzenlenip satışın gerçekleşmesinden sonra yapılan her türlü
kasa ve miktar iskontoları bu hesapta yer alır.
Kasa iskontosu, kredili
satışlarda alıcının mal bedelini vadesinden önce ödemesi dolayısıyla, bu peşin
ödeme karşılığında alıcıya belirli oranlarda indirim yapılmasıdır.
Miktar iskontosu ise
alıcının belli tutarlar üzerinde alışlarda bulunarak satıcının mal sürümüne
katkıda bulunmasından dolayı kendisine belli oran ya da tutarlarda yapılan
indirimdir.
İşleyişi
:
Uygulanan
iskonto ilgili "Alacaklar" hesabına alacak kaydedilirken, "611.
Satış İskontoları Hesabı"na borç kaydedilir.
612.
DİĞER İNDİRİMLER (-)
Satıcı
tarafından, alıcı hesabına, malın sevki sırasında ödenen giderleri ifade eden
ve satılan mallara ait olan sevk giderleri, satılan malların hatalı ve noksan
olması ya da taşıma sırasında hasara uğramış olması nedeniyle yapılması zorunlu
indirimler ile satış vergileri, fonlar (KDV hariç) ve benzerleri bu kalemde
gösterilir.
Bu hesap
ihtiyaca göre bölümlenir.
İşleyişi
:
Satılan
mal ya da hizmet bedelinden yapılan indirim, hasılatla ilişkilendirilmeden
"612. Diğer İndirimler Hesabı"na borç, ilgili hesaplara ise alacak kaydedilir.
62. SATIŞLARIN MALİYETİ (-)
İşletmenin dönem içindeki stok
hareketleri ile satılan mamul, yarı mamul, ilk madde ve malzeme ile ticari mal
gibi maddelerin ve satılan hizmetlerin maliyetini kapsar.
Başka bir deyişle dönem içinde
alıcılara satılan ya da devredilen mal ve hizmetlerin üretimi (imalatı) ya da
satın alınması için yapılan tüm giderleri içerir.
620.
SATILAN MAMULLER MALİYET (-)
İşleyişi
:
Satılan
mamullerin maliyet tutarı 152 nolu hesaba (Mamuller Hs.) alacak, bu hesaba ise
borç kaydedilir.
621.
SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (-)
Herhangi
bir değişikliğe tabi olmadan satılmak amacıyla alınan ticari mallar (emtia) ve
benzeri kalemlerin maliyetini kapsar.
İşleyişi
:
Satılan
ticari malların maliyet tutarı "153. Ticari Mallar Hesabı"na alacak,
bu hesaba borç kaydedilir.
622.
SATILAN HİZMET MALİYETİ (-)
Üretilen
hizmetlerle ilgili olarak yapılan giderlerin kaydedildiği hesaptır.
İşleyişi
:
Üretilen
hizmetle ilgili giderler niteliklerine göre, eş zamanlı kayıt sistemine tabi
olan ve 7/A seçeneğini uygulayan hizmet işletmeleri "741. Hizmet Üretim
Maliyeti Yansıtma Hesabı" alacağı ile, 7/B seçeneğini uygulayan küçük
işletmelerde "799. Üretim Maliyeti Hesabı" alacağı ile, bu hesaba
borç kaydedilir.
623.
DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ (-)
İşletmenin
esas faaliyet konusu ile ilgili diğer satış gelirlerinin elde edilmesi için
yapılan giderlerin izlendiği hesaptır.
İşleyişi
:
Hesaplanan
satışların maliyeti bu hesabın borcuna kaydedilir.
63. FAALİYET GİDERLERİ
İşletmenin esas faaliyeti ile
ilgili bulunan ve üretim maliyetlerine yüklenmeyen araştırma ve geliştirme
giderleri; pazarlama, satış ve dağıtım giderleri ve genel yönetim giderlerinden
oluşan hesap grubudur. 7.inci grupta izlenen esas faaliyet dönem giderleri,
yansıtma hesapları alacağı ile dönem sonlarında bu grupta yer alan hesaplara
devredilir.
630.
ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ (-)
Üretim
maliyetinin düşürülmesi, satışların artırılması ve yeni üretim biçim ve
teknolojilerin işletmede uygulanması amacıyla yapılan giderlerden
aktifleştirilmeyen araştırma ve geliştirme giderleri ile aktifleştirilmiş
olanlardan bu döneme isabet eden itfa payları bu hesapta yer alır. Bu
fonksiyonla ilgili olan ve 7. grupta izlenen giderler 7/A seçeneğinde
"751- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı", 7/B
seçeneğinde "798- Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı" alacağı ile hu
hesabın borcuna devredilir.
631.
PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ (-)
Mal ve
hizmetlerin pazarlama, satış ve dağıtım faaliyetleri ile ilgili olarak yapılan endirekt
malzeme, endirekt işçilik, personel giderleri, dışardan sağlanan fayda ve
hizmetler, çeşitli giderler, vergi resim ve harçlar, amortismanlar ve tükenme
paylarından oluşur. Pazarlama fonksiyonu ile ilgili giderler 7 inci grupta
izlenir ve dönem sonlarında "761- Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri
Yansıtma Hesabı" alacağı ile, 7/B seçeneğinde ise "798- Gider
Çeşitleri Yansıtma Hesabı" alacağı ile bu fonksiyona ait giderler bu
hesaba devredilir.
632.
GENEL YÖNETİM GİDERLERİ (-)
İşletmenin
genel yönetim fonksiyonu ile ilgili olarak yapılan ve üretimle ya da satılan
mal maliyeti ile doğrudan ilişkisi kurulamayan endirekt malzeme, endirekt
işçilik, personel giderleri, dışardan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli
giderler, vergi resim ve harçlar, amortisman giderlerinden oluşur. Genel
yönetim fonksiyonu ile ilgili giderler 7 inci grupta izlenir ve dönem
sonlarında 7/A seçeneğinde, "771- Genel Yönetim Giderleri Yansıtma
Hesabı" alacağı ile, 7/B seçeneğinde ise "798- Gider Çeşitleri Yansıtma
Hesabı" alacağı ile bu hesaba devredilir.
64. DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR
İşletmenin esas faaliyeti dışında
iştiraklerden ve bağlı ortaklıklardan elde edilen temettü geliri ile faiz ve
diğer temettü gelirleri, temerrüt faizleri, kambiyo kârları, kira gelirleri,
menkul kıymet satış kârları gibi diğer faaliyetlerden elde edilen olağan gelir
ve kârlardan oluşur.
640.
İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ
İşletmelerin
sermayelerine katıldıkları iştiraklerden elde ettikleri temettü gelirlerinin
izlendiği hesaptır. Hisse senedi ve tahvil gibi menkul kıymet satışından doğan
kârlar ya da zararlar bu hesaba alınmaz.
641.
BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ
İşletmenin
bağlı ortaklıklarından elde ettikleri temettü gelirlerinin izlendiği hesaptır.
642. FAİZ
GELİRLERİ
Her türlü
kısa ve uzun vadeli mali yatırımlardan sağlanan faiz gelirlerinin izlendiği
hesaptır.
643.
KOMİSYON GELİRLERİ
Tahakkuk
eden komisyon gelirleri bu hesapta izlenir.
644.
KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR
Aktifle
ilgili olarak ayrılan karşılıklardan iptal edilen tutarlar bu hesapta izlenir.
645.
MENKUL KIYMET SATIŞ KÂRLARI
Menkul
kıymet satış kârlarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi
:
Menkul
kıymetler satıldığında, satış değeri ile maliyet değeri arasındaki olumlu fark
bu hesaba alacak yazılır."
646.
KAMBİYO KÂRLARI
Kambiyo
kârlarının izlendiği hesaptır. (İhracatla ilgili dönem içinde ortaya çıkan kur
farkları bu hesaba değil, "601- YURT DIŞI SATIŞLAR" hesabına
aktarılır.)
İşleyişi
:
Kambiyo
işlemlerinden doğan kârlar bu hesaba alacak yazılır."
647.
REESKONT FAİZ GELİRLERİ
Reeskont
faiz gelirlerinin izlendiği hesaptır.
İşleyişi
:
İşletmenin
senetli borçlarının dönem sonu itibariyle yapılan reeskont işlem faiz geliri
ile; alacak senetleri reeskontunun, izleyen dönem başında iptalinden ortaya
çıkan faiz gelirleri bu hesaba alacak yazılır."
648.
ENFLASYON DÜZELTMESİ KARLARI
Bu hesap
mali tabloların enflasyon düzeltmesinden ortaya çıkan net olumlu farkların
"698- Enflasyon Düzeltme Hesabından" ve yıllara yaygın inşaat işinde
"358- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabından"
aktarılarak izlendiği hesaptır.
İşleyişi:
"698-
Enflasyon Düzeltme Hesabından" ve yıllara yaygın inşaat işinde geçici
kabulde "358- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabından" bu
hesaba aktarılan tutarlar söz konusu hesapların borcuna karşılık bu hesaba
alacak yazılır.
649. FAALİYETLE İLGİLİ DİĞER OLAĞAN GELİR VE
KÂRLAR" hesabının ismi DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR
Yukarıdaki
hesaplar kapsamına girmeyen diğer olağan faaliyetlerden sağlanan gelir ve
kârların izlendiği hesaptır.
65. DİĞER
FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-)
İşletmenin
esas faaliyetleri dışında kalan olağan faaliyetlerle ilgili gider ve zararları
içerir.
653.
KOMİSYON GİDERLERİ (-)
İşletmenin
diğer olağan faaliyetleriyle ilgili olarak acenta, temsilci ve benzeri
işletmelere ödediği komisyon giderlerinin izlendiği hesaptır.
654.
KARŞILIK GİDERLERİ (-)
Aktifle
ilgili olarak ayrılan karşılık giderlerinin izlendiği hesaptır.
655.
MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI (-)
Menkul
kıymet satış zararlarının izlendiği hesaptır.
İşleyişi
:
Menkul
kıymetler satıldığında, satış değeri ile maliyet değeri arasındaki olumsuz fark
bu hesaba borç yazılır."
656.
KAMBİYO ZARARLARI (-)
Kambiyo
zararlarının izlendiği hesaptır. (Borçlanma ile ilgili kur farkları bu hesaba
alınmaz, finansman gideri olarak muhasebeleştirilir.)
İşleyişi
:
Kambiyo
işlemlerinden doğan zararlar bu hesaba borç yazılır.
657- REESKONT FAİZ GİDERLERİ (-) :
İşletmenin
senetli alacaklarının dönem sonu itibariyle yapılan reeskont faiz giderleri ile
borç senetleri reeskontunun, izleyen dönem başında iptalinden ortaya çıkan faiz
giderlerinin izlendiği hesaptır.
658-
ENFLASYON DÜZELTMESİ ZARARLARI (-)
Bu hesap
mali tabloların enflasyon düzeltmesinden ortaya çıkan net olumsuz farkların
"698- Enflasyon Düzeltme Hesabından" ve yıllara yaygın inşaat işinde
"178- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabından"
aktarılarak izlendiği hesaptır.
İşleyişi:
"698-
Enflasyon Düzeltme Hesabından" ve yıllara yaygın inşaat işinde geçici
kabulde "178- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabından" bu
hesaba aktarılan tutarlar söz konusu hesapların alacağına karşılık bu hesaba
borç yazılır.
659.
DİĞER OLAGAN GİDER VE ZARARLAR (-)
Yukarıdaki
hesaplar kapsamına girmeyen diğer olağan faaliyetlerle ilgili gider ve
zararların izlendiği hesaptır.
66. FİNANSMAN GİDERLERİ (-)
İşletmenin borçlandığı tutarlarla ilgili olarak katlanılan ve
varlıkların maliyetine eklenmemiş bulunan faiz, kur farkları, kredi komisyonları
ve benzeri diğer giderleri kapsar.
660. KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-)
Bir yıla
kadar vadeli olan borçlanmalarla ilgili olarak yüklenilen ve varlıkların
maliyetine eklenmeyen faiz ve benzeri diğer giderlerin izlendiği hesaptır.
7. grupta
izlenen finansman giderleri 7/A seçeneğinde "781- Finansman Giderleri
Yansıtma Hesabı" 7/B seçeneğinde ise "798- Gider Çeşitleri Yansıtma
Hesabı"nın alacağı ile bu hesabın borcuna aktarılır.
661. UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-)
Bir yılı
aşan vadeli borçlanmalarla ilgili faiz ve benzeri giderlerin izlendiği
hesaptır.
67. OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR
İşletmenin olağan faaliyetlerinden bağımsız olan ve bu nedenle
arızi nitelik taşıyan duran varlıkların satışlarından elde edilen kârlar ile
olağan dışı olay ve gelişmeler nedeniyle ortaya çıkan gelir ve kârların yer
aldığı hesap grubudur.
670.
671. ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KÂRLARI
Cari
dönemden önceki dönemlere ait olan ve bu dönemlerin mali tablolarına hata ya da
unutulma nedenleriyle yansıtılamayan tutarların gösterildiği hesap kalemidir.
679. DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR
Yukarıdaki
hesap kalemleri dışında kalan ve arızi bir karakter taşıyan duran varlık
satışlarından doğan kârlar gibi gelir ve kârların yer aldığı hesap kalemidir.
68. OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR
İşletmenin olağan faaliyetlerinden bağımsız olan ve bu nedenle sık
sık ve düzenli olarak ortaya çıkması beklenmeyen işlem ve olaylardan
kaynaklanan gider ve zararların yer aldığı hesap grubudur.
680. ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI (-)
Üretimle
ilgili giderlerden çalışılmayan döneme ve çalışmayan kısımlara ait giderleri
içerir.
681. ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLARI (-)
Cari
dönemden önceki döneme ait olan ve bu dönemlerin mali tablolarına hata yada
unutulma nedeni ile yansıtılmayan veya sonradan ortaya çıkan tutarların
gösterildiği hesaptır.
689. DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR
Yukarıda
tanımlanan hesaplar kapsamı dışında kalan diğer olağan dışı gider ve
zararlardan oluşur.
69. DÖNEM NET KÂRI VE ZARARI
690. DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI
Dönem
sonlarında, sonuç hesaplarında yer alan gelir ve gider hesaplarının aktarıldığı
hesaptır. Gelir hesapları bu hesabın alacağına, gider hesapları borcuna
kaydedilir. Hesabın kalanı vergiden önceki dönem kârı veya zararını gösterir.
691. DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL
YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-)
Dönem
kârı üzerinden, ilgili mevzuat hükümlerine göre hesaplanan vergi ve yasal
yükümlülükler bu hesabın borcuna, "370- Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal
Yükümlülük Karşılıkları Hesabı"nın alacağına kaydedilir. Bu hesap
"590- Dönem Kârı veya Zararı Hesabı" ile birlikte kapatılarak
"692- Dönem Net Kârı veya Zararı Hesabı"na devredilir.
692. DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI
"690-
Dönem Kâr veya Zararı Hesabı" ile "691- Dönem Kârı Vergi ve Diğer
Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesapları"nın karşılıklı olarak kapatılması
sonucu bulunan fark hu hesaba kaydedilir. Vergiden sonraki Net Dönem Kârı
Hesabın alacağına, Net Dönem zararı ise borcuna kaydedilir. Bu hesap, dönem
sonlarında "590- Dönem Net Kârı Hesabı"na devredilerek kapatılır.
697- YILLARA YAYGIN İNŞAAT ENFLASYON
DÜZELTME
Bu hesap
yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerine ait maliyet ve hakedişlere ilişkin
enflasyon düzeltmeleri sonucu oluşan farkların izlendiği hesaptır.
İşleyişi:
Yıllara
yaygın inşaat ve onarım işlerine ait maliyetlere ilişkin enflasyon düzeltmeleri
sonucu oluşan artışlar 17 nci gruptaki ilgili defter-i kebir hesaplarının (bu
hesaplarda enflasyon düzeltmelerinin yarattığı farklar için açılacak tali
hesapların) borcuna karşılık bu hesabın alacağına kaydedilir.
Hakedişlere
ilişkin düzeltmeler sonucu oluşan artışlar da 35 inci gruptaki ilgili defter-i
kebir hesaplarının (bu hesaplarda enflasyon düzeltmelerinin yarattığı farklar
için açılacak tali hesapların) alacağına karşılık bu hesabın borcuna
kaydedilir.
Bu hesap
alacak ve borç kalanı vermesi durumuna göre “178- Yıllara Yaygın İnşaat
Enflasyon Düzeltme Hesabı” veya “358- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme
Hesabı” na devredilerek kapatılır.
İnşaat ve
onarım işlerinde birden fazla proje olması durumunda bu hesapta her bir proje
için bir tali hesap açılarak farklar projeler itibariyle izlenir.
"17- Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri" hesap
grubundaki yıllara yaygın inşaat işlerine ilişkin maliyetlerin ve "35-
Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakedişleri" hesap grubundaki hakediş
bedellerinin düzeltmesinden ortaya çıkan farklar, "697- Yıllara Yaygın
İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabında" izlenir. Bu hesap alacak ve borç
kalanı vermesi durumuna göre "178- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon
Düzeltme Hesabı" veya "358- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme
Hesabı" na devredilerek kapatılır.
698- ENFLASYON DÜZELTME HESABI
Bu hesap parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmesi sonucu oluşan
farkların izlendiği hesaptır.
İşleyişi:
Parasal olmayan bilanço kalemlerinin düzeltilmesi sonucu oluşan
farklar, ilgili varlık ve kaynaklara ilişkin defter-i kebir hesaplarına (bu
hesaplarda enflasyon düzeltmelerinin yarattığı farklar için açılacak tali
hesaplara) karşılık bu hesaba kaydedilir. Parasal olmayan varlık kalemlerinin
enflasyona göre düzeltilmesi sonucu ortaya çıkan artışlar bu hesabın alacağına,
parasal olmayan kaynak kalemlerindeki artışlar ise borcuna yazılır.
Bu hesap, alacak ve borç kalanı vermesi durumuna göre, "648-
Enflasyon Düzeltmesi Karları" veya "658- Enflasyon Düzeltmesi
Zararları" hesabına devredilerek kapatılır.
Bilanço kalemleri yanında gelir tablosunu da düzelten işletmeler
parasal olmayan varlık ve kaynakların düzeltme farklarına ilave olarak gelir
tablosu kalemlerinin düzeltilmesinden ortaya çıkan farkları da bu hesaba
kaydederler. Gelir hesaplarının düzeltilmesinden ortaya çıkan farklar ilgili
gelir hesaplarının (bu hesaplarda enflasyon düzeltmelerinin yarattığı farklar
için açılacak tali hesapların) alacağına karşılık bu hesaba borç yazılır. Gider
hesaplarının düzeltilmesinden ortaya çıkan farklar da ilgili gider hesaplarının
(bu hesaplarda enflasyon düzeltmelerinin yarattığı farklar için açılacak tali
hesapların) borcuna karşılık bu hesaba alacak yazılır. Hesabın alacak kalanı
"648- Enflasyon Düzeltmesi Karları" hesabına, borç kalanı ise
"658- Enflasyon Düzeltmesi Zararları" hesabına devredilerek kapatılır.
7 MALİYET HESAPLARI
Maliyet hesapları, mal ve
hizmetlerin planlanan biçim ve niteliğe getirilmesi için yapılan giderlerin
toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesaplardır.
Bu bölümde yer alan gider hesapları
uygulamada esneklik sağlamak üzere iki seçenek halinde 7/A ve 7/B olarak
sunulmuştur. 7/A seçeneğinde giderler defter-i kebirde fonksiyon esasına göre,
7/B seçeneğinde ise çeşit esasına göre belirlenmiştir. Bu suretle, işletmelere
giderlerin bölümlenmesinde ve defter-i kebirde izlenmesinde kendi organizasyon
yapılarına, büyüklüklerine ve ihtiyaçlarına göre düzenleyebilmeleri için
kolaylık sağlanmış, farklı maliyet hesaplama yöntemlerine uyulabilmesi
açısından da geniş bir esneklik tanınmıştır.
7/A SEÇENEĞİNDE MALİYET HESAPLARI(1)
Tebliğin
IV - DÜZENLEMENİN KAPSAMI bölümüne göre; ek mali tabloları düzenlemek durumunda
olan üretim ve hizmet işletmeleri için zorunlu olan 7/A seçeneğinde; giderler,
esas defterlerde fonksiyon esasına göre belirlenmiştir. Eş zamanlı kayıt
yönteminin kullanılması önerilen bu uygulamada, giderler yapıldıkları anda
ilgili defter-i kebir hesaplarına "Fonksiyon Esasına" göre
kaydedilirken, söz konusu giderler aynı zamanda yardımcı defterlerde hem çeşit
esasına hem de ilgili gider yerlerine göre izlenir. Gider çeşitlerinin
izleneceği yardımcı defter kayıtlarının, giderlerin ait oldukları gider
yerlerini de gösterecek şekilde tutulması durumunda, yöntem amacına uygun
biçimde yürütülmüş olacaktır. Bu kayıt yönteminde; giderler eş zamanlı olarak
aynı anda hem fonksiyonlarına, hem çeşitlerine hem de ilgili gider yerlerine
göre izlendiğinden; muhasebe kayıtlarının azaltılmasına ve her kademenin üretim
ve hizmet maliyetlerinin belli bir düzen içinde oluşturulmasına olanak
sağlamaktadır.
3
Sıra Nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile, maliyet hesaplarında 7/A
seçeneğinin uygulanması, aktif toplamı veya net satışları toplamı belirlenen
tutarları aşan üretim ve hizmet işletmeleri için zorunlu hale getirilmiştir.
Halen uygulanmakta olan bu tutarlar 9 sıra No'lu Muhasebe Sistemi Uygulama
Genel Tebliği ile 150 milyar lira ve 300 milyar lira olarak belirlenmiştir.
9
sıra No'lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile belirlenen sözkonusu
tutarlar sırasıyla 300 milyar lira ve 600 milyar liraya yükseltilmiştir. Buna
göre, 2000 yılı aktif toplamı 300 milyar lirayı veya net satışlar toplamı 600
milyar lirayı aşan üretim ve hizmet işletmelerinin 2001 yılında maliyet
hesaplarını 7/A seçeneğine göre tutmaları zorunludur.
Parasal Hadler
Bu
tebliğde yer alan parasal hadler, takip eden yıllarda Bakanlıkca ayrıca bir
belirleme yapılmadığı takdirde, her yıl bir önceki yıl için Vergi Usul Kanunu
hükümleri uyarınca tespit edilen yeniden değerleme oranında artırılarak
uygulanacaktır. Bu şekilde yapılacak hesaplamada 50 milyon lira ve daha düşük
olan tutarlar dikkate alınmayacak, 50 milyon liradan fazla olan tutarlar ise
100 milyon liraya yükseltilecektir.
Bu uygulamada, maliyet hesap grupları aşağıdaki gibi bölümlenmiştir.
70 Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesapları
(Maliyet muhasebesinin genel muhasebeden
bağımsız çalışması durumunda bu grup çalıştırılır.)
71 Direkt İlkmadde Ve Malzeme
Giderleri
72 Direkt İşçilik Giderleri
73 Genel Üretim Giderleri
74 Hizmet Üretim Maliyeti
75 Araştırma Geliştirme Giderleri
76 Pazarlama Satış ve Dağıtım
Giderleri
77 Genel Yönetim Giderleri
78 Finansman Giderleri
Bu uygulamada yardımcı defterlerde izlenecek
Gider Çeşitleri 0-9 sayılı hesaplarda, Gider Yerleri ise 10-99 sayılı
hesaplarda gösterildiği gibidir.
Bu bölümde yer alan Maliyet Hesap Gruplarının
her biri defter-i kebir hesabı düzeyinde gider hesapları, yansıtma hesapları ve
fark hesapları olarak bölümlenir.
GİDER HESAPLARI :
Bu hesaplar; dönem içinde yapılan ve tahakkuk
ettirilen giderlerin izlendiği ve borçlarına kaydedildiği hesaplardır. Gider
hesaplarına yapılacak kayıtlara ilişkin olarak düzenlenecek muhasebe fişlerinde
gider yerleri ve gider çeşitleri hesaplarına ait numaralar birlikte yazılır.
GİDER YANSITMA HESAPLARI :
Bu hesaplar, "fiili maliyetlerin"
uygulandığı durumlarda gider hesaplarında toplanan giderlerin tümünün; önceden
saptanmış maliyet yöntemlerinin kullanılması durumunda ise, bunlara göre
saptanan giderlerin ilgili hesaplara yansıtılmasını sağlamak amacıyla
kullanılır.
FARK HESAPLARI :
Bu hesaplar, önceden saptanmış maliyet
yöntemlerinin uygulanması halinde fiili giderler ile önceden saptanmış giderler
arasındaki farkların kaydedildiği hesaplardır. Fark hesapları borç ve alacak
kalıntısı verebilir.
70 MALİYETİ MUHASEBESİ BAĞLANTI HESAPLARI
Bu grupda yer alan hesaplar genel muhasebe ile maliyet
muhasebesinin birbirinden ayrı olarak yürütülmesinin istenmesi durumunda, genel
muhasebe ile maliyet muhasebesi arasında bağlantıların kurulmasını sağlamak
amacıyla kullanılır.
700. Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı :
Genel
Muhasebe ile maliyet muhasebesi arasında bağlantıyı sağlayan ve genel muhasebe
tarafından tutulan hesaptır.
Maliyet
muhasebesinin genel muhasebeden ayrı izlendiği durumlarda maliyetlerle ilgili
giderler genel muhasebe tarafından bu hesaba borç kaydedilir.
İşleyişi :
Maliyetle
ilgili tüm giderler tahakkuk ettikçe hu hesaba borç, ilgili aktif ve pasif
hesaplara alacak kaydedilir. Maliyet dönemleri sonunda maliyet muhasebesi
tarafından genel muhasebeye bildirilen veriler bu hesabın alacağına, ilgili
hesapların borcuna kaydedilir.
701. Maliyet Muhasebesi Yansıtma Hesabı :
Genel
Muhasebe ile maliyet muhasebesi arasında bağlantıyı sağlayan ve maliyet
muhasebesi tarafından tutulan ve "700- Maliyet Muhasebesi Bağlantı
Hesabı"nın borcuna kaydedilen giderlerin, maliyet muhasebesince ilgili
hesaplara aktarılmasını sağlayan hesaptır.
İşleyişi :
Genel
muhasebede "700- Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı"nın borcuna
kaydedilen giderler genel muhasebeden gelen belgeler doğrultusunda maliyet
muhasebesinde bu hesabın alacağına, fonksiyonel gider hesaplarının borcuna
kaydedilir. Maliyet muhasebesinden genel muhasebeye aktarılan tutarlar ise bu
hesabın borcuna, ilgili fonksiyonel gider yansıtma hesaplarının alacağına
kaydedilir.
71 DİREKT İLKMADDE VE MALZEME GİDERLERİ
Bu grupta yer alan hesaplar, üretilen mamülün bünyesine ana madde
olarak katılan ve hangi mamülden ne kadar tüketildiği, ekonomik bakımdan ayrı
olarak izlenebilen ilkmadde ve malzemelerle ilgili gider, yansıtma ve fark
hesaplarını kapsar.
710. Direkt İlkmadde Ve Malzeme Giderleri :
Bu
giderler, esas üretim gider yerleri ile ilgili olup, mamülün bünyesine giren,
mamülün temel öğesini oluşturan ve mamülün bünyesine doğrudan yüklenebilen
maddelerin kullanımı fiili tutarlarla bu hesapta izlenir. Üretimde
kullanılmayan ve satılan ilkmadde ve malzemenin maliyeti bu hesapta izlenmez.
İşleyişi :
Dönem
içinde üretimde kullanılmak üzere ana ve yardımcı üretim yerlerinde ambardan
çekilen direkt maddeler bu hesabın borcuna, "150- İlkmadde ve Malzeme Hesabı"nın
alacağına kaydedilir. Eş zamanlı kayıt sistemi uygulayan işletmelerde
giderlerin tahakkuk kaydının yapılmasını sağlamak üzere düzenlenen fişde, gider
çeşidi ile gider yeri kodunun yazılması esastır.
Hesapla
ilgili yapılan düzeltmeler hesabın alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında hu
hesap, "711- Direkt İlkmadde ve Malzeme Yansıtma Hesabı" ile
karşılaştırılarak kapatılır.
711. Direkt İlkmadde ve Malzeme Yansıtma
Hesabı :
Fiili
maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda "710- Direkt İlkmadde ve Malzeme
Giderleri Hesabı"nın borcuna gider çeşidi olarak kaydedilen giderler ile,
önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden
hesaplanmış giderler, maliyet unsuru olarak bu hesabın alacağı karşılığında
"151- Yarı Mamüller-Üretim Hesabı"na borç kaydedilir. Dönem
sonlarında "710- Direkt İlkmadde ve Malzeme Giderleri Hesabı" ile
karşılaştırılarak kapatılır.
712. Direkt İlkmadde ve Malzeme Fiyat Farkı :
Önceden
saptanmış maliyet hesaplama yöntemlerinin uygulandığı durumlarda fiili direkt
ilkmadde ve malzeme giderleri ile önceden saptanmış ve maliyetlere yüklenmiş,
direkt ilkmadde ve malzeme giderleri arasındaki olumlu veya olumsuz fiyat
farklarının izlendiği hesaptır. Olumsuz fiyat farkları bu hesabın borcuna,
olumlu fiyat farkları ise alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap
ilgili stok ve satış maliyet hesaplarına aktarılarak kapatılır.
713. Direkt İlkmadde ve Malzeme Miktar Farkı
:
Önceden
saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda fiili direkt ilkmadde ve
malzeme giderleri ile önceden saptanmış direkt ilkmadde ve malzeme giderleri
arasındaki olumlu veya olumsuz miktar farklarının kaydedildiği hesaptır.
Olumsuz miktar farkları hesabın borcuna, olumlu farklar ise alacağına
kaydedilir. Dönem sonunda hu hesap ilgili stok ve satış maliyet hesaplarına
aktarılarak kapatılır.
72 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ
Bu grup bir mal veya hizmetin üretim maliyetine doğrudan doğruya
verilebilen işçilik giderleri ile ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarından
oluşur.
720. Direkt İşçilik Giderleri Hesabı :
Bu
giderler esas üretim gider yerleri ile ilgili olup, belli bir mamül veya
hizmetin üretim maliyetine doğrudan doğruya yüklenebilen işçilik giderlerini
kapsar. Bu giderler hangi mamül veya mamül grubu için harcandığı izlenebilen ve
herhangi bir dağıtım anahtarına gerek duymadan, işçi başına düşen çalışma
süresi ölçülebilen işçilik giderlerinden oluşur.
721. Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı
:
Fiili
maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda "720- Direkt İşçilik Giderleri
Hesabı"nın borcuna gider çeşidi olarak kaydedilen giderler ile önceden
saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda önceden saptanmış direkt
işçilik giderleri, maliyet unsuru olarak bu hesabın alacağı karşılığında
"151- Yarı Mamüller Üretim Hesabı"na borç kaydedilir.
Fiili
maliyet yönteminin uygulandığı işletmelerde üretim yapılmayan işçilikler olağan
durumlarda bu hesabın alacağı karşılığı "680- Çalışmayan Kısım Giderleri
Hesabı"nın borcuna aktarılır.
722. Direkt İşçilik Ücret Farkları:
Önceden
saptanmış maliyet hesaplama yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, fiili direkt
işçilik giderleri ile önceden saptanmış ve maliyetlere yüklenmiş direkt işçilik
giderleri arasındaki olumlu veya olumsuz ücret farklarının izlendiği hesaptır.
Olumsuz
ücret farkları bu hesabın borcuna, olumlu ücret farkları ise alacağına
kaydedilir. Bu hesap dönem sonlarında ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına
aktarılarak kapatılır.
723. Direkt İşçilik Süre (Zaman) Farkları :
Önceden
saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda fiili giderler ile
önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu ya da olumsuz süre (zaman)
farklarının kaydedildiği hesaptır.
Olumsuz
süre farkları bu hesabın borcuna olumlu süre farkları ise alacağına kaydedilir.
Dönem sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak
kapatılır.
73 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ
Bu grup işletmenin üretimi ve bu üretime bağlı hizmetler için
yapılan direkt ilk madde ve malzeme ve direkt işçilik dışında kalan giderlerle
ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarından oluşur.
730. Genel Üretim Giderleri :
İşletmenin
üretimi ve bu üretime bağlı hizmetler için yapılan direkt işçilik ve direkt
ilkmadde ve malzeme dışında kalan giderlerin izlendiği hesaptır.
Bu
giderlerin;
— Üretim
ve hizmet maliyeti ile ilgili bir gider niteliğini taşıması,
— Çeşit
ve değer yönü ile doğrudan doğruya değil ancak dağıtım yoluyla üretim ve hizmet
maliyetlerine yansıtılabilir nitelikte olması, gerekir.
Tahakkuk
eden giderler bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında "731- Genel
Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı" ile karşılaştırılarak kapatılır.
731. Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı :
Önceden
saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden saptanmış genel
üretim giderleri,
Fiili
maliyet yönteminin uygulandığı durumlarda, "730- Genel üretim Giderleri
Hesabı"nın borcuna kaydedilen giderleri, bu hesabın alacağı karşılığı
"151- Yarı Mamüller Üretim Hesabı" ile diğer aktif, gider ve zarar
hesaplarına borç kaydedilir.
732. Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkları :
Fiili
üretim genel giderleri ile maliyetlere yüklenen önceden saptanmış giderler
arasındaki olumlu ya da olumsuz bütçe farklarının izlendiği hesaptır.
Olumsuz
farklar hesabın borcuna olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem
sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak
kapatılır.
733. Genel Üretim Giderleri Verimlilik
Farkları :
Fiili
üretim genel giderleri ile maliyetlere yüklenen önceden saptanmış giderler
arasındaki olumlu ya da olumsuz verimlilik farklarının izlendiği hesaptır.
Olumsuz
farklar hesabın borcuna olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem
sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak
kapatılır.
734. Genel Üretim Giderleri Kapasite Farkları
:
Fiili
üretim genel giderleri ile maliyetlere yüklenen önceden saptanmış giderler
arasındaki olumlu ya da olumsuz kapasite farklarının izlendiği hesaptır.
Olumsuz
farklar hesabın borcuna olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem
sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak
kapatılır.
74 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
Bu grup hizmet işletmeleri ile ilgilidir. Hizmet işletmelerinde 71,
72 ve 73 gruplarda yer alan hesaplar kullanılmaz. Bu hesaplar yerine bu
gruptaki hesaplar kullanılır. Hizmet işletmelerinin üretim maliyetlerinin
izlenmesinde kullanılan hesaplar bu grupta yer alır.
740. Hizmet Üretim Maliyeti
Hizmet
işletmelerinde üretilen hizmetler için yapılan giderlerin fiili tutarları bu
hesabın horcuna kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap "741- Hizmet Üretim
Maliyeti Yansıtma" hesabı ile karşılaştırılarak kapatılır.
741. Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı :
Önceden
saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden saptanmış
hizmet maliyetini oluşturan giderler, fiili maliyet yönteminin uygulandığı
durumlarda "740- Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı"nın borcuna kaydedilen
tutarları hu hesabın alacağı karşılığı "622- Satılan Hizmet Maliyeti
Hesabı"nın borcuna aktarılır. Dönem sonlarında bu hesap "740- Hizmet
Üretim Maliyeti Hesabı" ile karşılaştırılarak kapatılır.
742. Hizmet Üretim Maliyeti Fark Hesapları :
Hizmet
üretim maliyetlerinin fiili tutarları ile önceden saptanmış hizmet üretim
maliyeti arasındaki olumlu veya olumsuz farkların izlendiği hesaptır. Olumsuz
farklar hesabın borcuna, olumlu farklar hesabın alacağına kaydedilir. Dönem
sonlarında hu hesap "622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına"
aktarılarak kapatılır.
75. ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ :
Bu grup araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile ilgili gider,
yansıtma ve fark hesaplarından oluşur.
750. Araştırma ve Geliştirme Giderleri :
Üretime
devam olunan mamüllerin maliyetlerini düşürmek, satışlarını arttırmak, bulunan
yeni üretim çeşitlerinin işletmede kullanılmakta olan yöntem ve işlemlerini
geliştirmek ya da yeni yöntem ve işlemler bulmak, üretimde kullanılan
teçhizatın yenilerinin ve mevcutlarının geliştirilmesine ilişkin araştırmalar
yapmak, satış ve pazarlama faaliyetlerini geliştirmek ve diğer bir deyişle
ticari alana uygulanması için yapılan giderlerin kaydedildiği hesaptır.
Aktifleştirilmeyen
araştırma ve geliştirme giderleri ile aktifleştirilmiş olanlardan bu döneme
isabet eden itfa payları bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında bu
hesap, "751- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı" ile
karşılaştırılarak kapatılır.
751. Araştırma ve Geliştirme Giderleri
Yansıtma Hesabı :
Önceden
saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden saptanmış
araştırma ve geliştirme giderleri fiili maliyet yöntemlerinin uygulandığı
durumlarda "750- Araştırma Geliştirme Giderleri Hesabı"nın borcuna
kaydedilen tutarlar bu hesabın alacağı karşılığı, sonuç hesaplarında "630-
Araştırma ve Geliştirme Giderleri" veya ilgili aktif hesaplara borç kaydedilir.
Bu hesap, dönem sonlarında "750- Araştırma ve Geliştirme Giderleri
Hesabı"yla kapatılır.
752. Araştırma ve Geliştirme Gider Farkları :
Araştırma
ve geliştirme fiili giderleri ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu
ya da olumsuz farkların izlendiği hesaptır.
Olumsuz
farklar hesabın borcuna olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem
sonlarında bu hesap "630- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabı"na
aktarılarak kapatılır.
76 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ
Bu
grup, pazarlama, satış ve dağıtım faaliyetleri ile ilgili gider, yansıtma ve
fark hesaplarından oluşur.
760. Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri :
Mamülün
stoklara verildiği ve hizmetin tamamlandığı andan itibaren bu mal ve
hizmetlerin alıcılara teslimine kadar yapılan giderler bu hesaba borç
kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap, "761- Pazarlama Satış ve Dağıtım
Giderleri Yansıtma Hesabı" ile karşılaştırılarak kapatılır.
761. Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri
Yansıtma Hesabı :
Önceden
saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda önceden saptanmış
pazarlama, satış ve dağıtım giderleri ile, fiili maliyet yönteminin uygulandığı
durumlarda "760- Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı"nın
borcuna kaydedilen giderler bu hesabın alacağı karşılığı "631- Pazarlama
Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı"na devredilir.
Dönem
sonlarında bu hesap, "760- Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri
Hesabı" ile karşılaştırılarak kapatılır.
762. Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri
Fark Hesabı :
Pazarlama
giderlerinin fiili tutarları ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu
ya da olumsuz farkların izlendiği hesaptır.
Olumsuz
farklar hesabın borcuna olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem
sonlarında bu hesap "631- Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri
Hesabı"na aktarılarak kapatılır.
77 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ :
Bu grup yönetim fonksiyonu ile ilgili gider, yansıtma ve fark
hesaplarından oluşur.
770. GENEL YÖNETİM GİDERLERİ :
Bir
işletmenin yönetim fonksiyonları, işletme politikasının tayini, organizasyon ve
kadro kuruluşu, büro hizmetleri, kamu ilişkileri, güvenlik, hukuk işleri,
personel işleri, kredi ve tahsilatı da kapsayan muhasebe ve mali işler
servislerin giderleri bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap,
" 771- Araştırma ve geliştirme Giderleri Yan-sıtma Hesabı" ile
karşılaştırılarak kapatılır.
771. Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı
:
Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin
uygulandığı durumlarda, önceden saptanmış genel yönetim giderleri,
Fiili maliyet yönteminin uygulandığı
durumlarda "770- Genel Yönetim Giderleri Hesabı"nın borcuna
kaydedilen giderleri hesabın alacağı karşılığı "632- Genel Yönetim
Giderleri Hesabı"na borç kaydedilir. Bu hesap, dönem sonlarında "770-
Genel Yönetim Giderleri Hesabı" ile karşılaştırılarak kapatılır.
772. Genel Yönetim Gider Farkları Hesabı :
Fiili genel yönetim giderleri ile önceden
saptanmış giderler arasındaki olumlu ya da olumsuz farklar bu hesaba alınır ve
dönem sonlarında "632- Genel Yönetim Giderleri Hesabı"na aktarılarak
kapatılır.
78 FİNANSMAN GİDERLERİ :
Bu grupta işletmenin borçlandığı tutarlarla ilgili olarak
katlanılan ve varlıkların maliyetine eklenmemiş bulunan faiz ve benzeri
giderlerle, yansıtma ve fark hesapları yer alır.
780. Finansman Giderleri Hesabı :
İşletme
faaliyetlerinin aksamadan yürütülebilmesi amacıyla borçlanılan tutarlarla
ilgili faiz, kur farkları, komisyon ve benzeri giderler bu hesaba borç
kaydedilir.
781. Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı :
Önceden
saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, önceden saptanmış finansman
giderleri ile fiili maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda "780-
Finansman Giderleri Hesabı"nın borcuna kaydedilen giderler bu hesabın
alacağı karşılığında sonuç hesaplarındaki "66- Finansman Giderleri"
grubunun ilgili hesabına borç kaydedilir.
782. Finansman Giderleri Fark Hesabı :
Finansman
Giderlerinin fiili tutarları ile önceden saptanmış tutarları arasındaki olumlu
ya da olumsuz farkların izlendiği hesaptır.
Olumsuz
farklar hesabın borcuna olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem sonunda
bu hesap "66- Finansman Giderleri" grubunun ilgili hesabına
aktarılarak kapatılır.
0-9 GİDER ÇEŞİTLERİ
Gider
çeşitleri hesapları, mal ve hizmet üretiminde katlanılması gereken maliyetlerin
bünyesindeki harcama çeşitlerini ifade eder.
Bu hesaplar,
kuruluşların bünyelerine uygun biçimde detaylandırılır. Gider çeşitleri
hesaplarının sabit, değişken ve yarı değişken olarak gruplandırılması
mümkündür.
Gruplar
içindeki gider çeşitlerinin sabit, değişken ve yarı değişken biçimde ayırımı
işletmelerin kendi ihtiyaç ve insiyatiflerine bırakılmıştır.
Gider
çeşitleri hesaplarının kodlamasında aşağıda belirtilen sınıflama esas
alınmıştır.
Gider hesapları grupları :
0 İlk madde ve malzeme
1 İşçi ücret ve giderleri
2 Memur ücret ve giderleri
3 Dışardan sağlanan fayda ve
hizmetler
4 Çeşitli giderler
5 Vergi, resim ve harçlar
6 Amortismanlar ve tükenme payları
7 Finansman Giderleri
0. İlk Madde ve Malzeme Giderleri
Mal ve
hizmetlerin üretilmesini, işletme faaliyetlerinin devamlılığını sağlamak amacıyla
tüketilen her türlü direkt ilkmadde ve malzeme, endirekt malzeme ve üretimle
ilgili dışarıyla yaptırılan işleri kapsar.
1. İşçi Ücret ve Giderleri
İşletme
faaliyetlerini yürütmek üretim ve hizmetleri gerçekleştirmek amacıyla
çalıştırılan işçiler için tahakkuk ettirilen, (Esas işçilik, fazla mesai,
üretim primleri, ikramiyeler, yıllık izin ücretleri, S. Sigorta işveren primi,
gece primi, hafta tatili ve genel tatil ücretleri, her türlü sosyal yardımlar
ve işçilere ait diğer giderler gibi) her türlü tutarları kapsar.
2. Memur Ücret ve Giderleri
İşletme
faaliyetlerini yürütmek, üretim ve hizmetler gerçekleştirmek amacıyla
çalıştırılan aylıklı yönetici, memur, büro personeli vb.. için tahakkuk
ettirilen her türlü tutarları kapsar.
3. Dışardan Sağlanan Fayda ve Hizmetler
İşletme
faaliyetlerini yürütmek, üretim pazarlama ve diğer hizmetleri gerçekleştirmek
amacıyla dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler (elektrik, su, gaz bakım ve
onarım, haberleşme, nakliye ile diğer fayda ve hizmetler) için yapılan giderleri
kapsar.
4. Çeşitli Giderler
Yukarıda
belirtilen giderler dışında, işletme faaliyetlerini sürdürmek için yapılması
gerekli olan giderleri kapsar. Sigorta giderleri, kira giderleri, yolluk
giderleri dava icra ve noter giderleri, iştirak payı ve aidat giderleri,
çeşitli giderler gibi giderler bu grupta yer alır.
5. Vergi, Resim ve Harçlar
Mevzuat
gereğince tahakkuk ettirilen gider niteliğindeki vergi, resim ve harçları
kapsar.
6. Amortismanlar ve Tükenme Payları
Maddi ve
maddi olmayan duran varlıklar ile, özel tükenmeye tabi varlıklar için ayrılan
amortisman gideri ile tükenme paylarını kapsar.
7. Finansman Giderleri
İşletmenin
gerek yatırım gerekse işletme sermayesi ihtiyacını karşılamak üzere yaptığı
kısa veya uzun vadeli borçlanmaların faiz, komisyon ve kur farklarını kapsar.
Gider Çeşitleri Hesaplarının İşleyişi :
Eş
zamanlı kayıt yöntemini uygulayan işletmelerde, giderler tahakkuk ettikçe
ilgili fonksiyonel gider hesaplarına kaydedilirken, aynı anda yardımcı
defterlerdeki söz konusu çeşit hesaplarına da kaydedilir. Gider çeşitlerinin
izlendiği yardımcı defter kayıtlarının gider yerlerini de gösterecek biçimde
tutulması esastır.
10-99 GİDER YERLERİ
Gider yeri, üretim ve
hizmetlerin yapıldığı ve maliyetlerin oluştuğu, örgütün bir birimini ya da
birim içindeki bir yeri ifade eder.
Giderlerin planlanması, kontrol edilmesi ve
bu giderlerin dengeli bir biçimde toplanıp dağıtılmasını sağlar.
Gider yerlerinin saptanmasında genellikle
kuruluşların organizasyon şeması esas alınır.
Gider yerleri aşağıdaki gibi
bölümlenir.
- Esas üretim gider yerleri
- Yardımcı üretim gider yerleri
- Yardımcı hizmet gider yerleri
- Yatırım gider yerleri
- Üretim yerleri yönetimi gider
yerleri
- Araştırma ve geliştirme gider
yerleri
- Pazarlama, satış ve dağıtım gider
yerleri
- Genel yönetim gider yerleri.
Gider yerlerinin bölümlenmesinde yukarıda
verilen gider yerleri gruplanması esas olmakla beraber, kuruluşların işletme
faaliyet alanı ile faaliyetin teknolojik akımına uygun olarak açılacak gider
yerleri, bu verilen ana grup başlıkları altında yer alabilir.
7/B SEÇENEĞİNDE MALİYET HESAPLARI
Ticaret
işletmeleri isteyen küçük hizmet işletmeleri ve isteyen küçük üretim
işletmeleri giderlerin izlenmesinde bu seçeneği uygular.
Ek
mali tablo düzenlemek zorunda olmayan ticaret işletmeleri, küçük hizmet
işletmeleri ve küçük üretim işletmelerinden isteyenler, giderlerin izlenmesinde
bu seçeneği uygular.
Aktif
ve net satışlar toplamları yukarıda belirtilen rakamların altında kalan üretim
ve hizmet işletmeleri ile aktif ve net satış toplamları ne olursa olsun ticaret
işletmeleri için 7/A seçeneği zorunlu değildir. Bu işletmeler 7/A ve 7/B
seçeneğinden herhangi birini tercih edebilirler.
Şu
anda giderlerinin izlenmesinde 7/A seçeneğini uygulayan ancak bu Tebliğ ile
kriter olarak kullanılan rakamların artırılması nedeniyle 7/B seçeneğini
uygulama imkanı ortaya çıkan işletmeler hesap dönemi sonuna kadar 7/A
seçeneğini uygulamaya devam edeceklerdir. Bu işletmeler dilerlerse gelecek
hesap dönemi başından itibaren 7/B seçeneğini tercih etmek imkanına
sahiptirler.
Aktif
ve net satışlar toplamları yukarıda belirtilen rakamların altında kalan üretim
ve hizmet işletmeleri ile aktif ve net satış toplamları ne olursa olsun ticaret
işletmeleri için 7/A seçeneği zorunlu değildir. Bu işletmeler 7/A ve 7/B
seçeneğinden herhangi birini tercih edebilirler (MSUGT 3).
Bu
uygulamada; giderler defter-i kebirde maliyet dönemi boyunca çeşit esasına göre
izlenir. Maliyet çıkarma dönemlerinde, söz konusu giderler gider dağıtım
tablosu aracılığıyla fonksiyonlarına dönüştürülerek ilgili gider yerlerine ve
hizmet veya mamül maliyetlerine veya sonuç hesaplarına aktarılır.
Gider
çeşitlerinin fonksiyonlarına dönüştürülmesinde ve ilgili gider yerlerine
yüklenmesinde, işletmeler isterlerse gider çeşidi hesaplarından ilgili gider
yerlerine ve fonksiyonel gider hesaplarına aktarmalar yapılmasını gerektirecek
kayıt düzenini seçerler. İsterlerse, eş zamanlı kayıt düzenini bu seçenek için
de kullanarak yardımcı defterlerde fonksiyonel gider hesaplarını ve gider
yerlerini izleyebilirler. Bu suretle gider çeşitleri tahakkuk ettikçe ilgili
defter-i kebir hesaplarında izlenirken; aynı anda yardımcı defterlerde
fonksiyonlarına göre izlenip eş zamanlı olarak gider yerlerine aktarılabilir.
7/B
seçeneğinde işletmeler 79 No.lu gruptaki maliyet hesaplarını kullanır.
Bu
uygulamada maliyet hesap grupları aşağıdaki gibi bölümlenir:
79 GİDER ÇEŞİTLERİ
790
ilk Madde Ve Malzeme Giderleri
791
İşçi Ücret ve Giderleri
792
Memur Ücret ve Giderleri
793
Dışarıdan Sağlanan Fayda Ve Hizmetler
794
Çeşitli Giderler
795
Vergi, Resim Ve Harçlar
796
Amortismanlar Ve Tükenme Payları
797
Finansman Giderleri
798
Gider Çeşitleri Yansıtma Hesapları
799
Üretim Maliyet Hesabı
Hesapların İşleyişi :
Giderler
tahakkuk ettikçe dönem boyunca 790-797 No.lu çeşit esasına göre bölümlenmiş
ilgili gider hesaplarının borcuna kaydedilir.
Üretim ve
Hizmet işletmelerinde, maliyet çıkarma dönemlerinde düzenlenen gider dağıtım
tablosu sonucuna göre fonksiyonlarına ve gider yerlerine göre gruplanan çeşit
hesaplarının toplam tutarları, "798- Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı"
alacağı ile "799- Üretim Maliyet Hesabı"na ve "630- Araştırma ve
Geliştirme Giderleri", "631- Pazarlama Satış ve Dağıtım
Giderleri", "632- Genel Yönetim Giderleri", "66- Finansman
Giderleri" grubunun ilgili hesabına, "680- Çalışmayan Kısım Gider ve
Zararları" hesaplarının ilgili olanlarına veya aktifleşmesi gereken
tutarlar ise ilgili aktif hesaplarının borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında
"799- Üretim Maliyet Hesabı", üretim işletmelerinde 151- Yarı
Mamüller Üretim" ve "152- Mamüller" hesaplarına, hizmet
işletmelerinde ise "622- Satılan Hizmet Maliyeti Hesabı"na
devredilerek kapatılır.
Ticaret
işletmelerinde ise dönem boyunca gider çeşitleri hesabının borcuna kaydedilen
tutarlar, dönem sonlarında fonksiyonlarına dönüştürülerek sonuç hesapları
arasında yer alan 630, 631, 632 hesapları ile 66- Finansman Giderleri
Grubu" ilgili hesabının borcuna, "798- Gider Çeşitleri Yansıtma
Hesapları"nın alacağına yazılır. 798 ile 790-797
numaralı hesaplar dönem sonlarında karşılaştırılarak kapatılır.
Hiç yorum yok: